انتخاب مدل برنامه جامع فناوری اطلاعات و بکارگیری آن در بخشی از اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات کتابخانه ملی ایرانWORD

انتخاب مدل برنامه جامع فناوری اطلاعات و بکارگیری آن در بخشی از اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات کتابخانه ملی ایرانWORD

چکیده

رشد روزافزون فناوری اطلاعات از یک سو، پیچیدگی سازمان های امروزی از سوی دیگر این سازمان ها را ملزم به اجرای برنامه ای منسجم و هماهنگ با ماموریت سازمان می کند تا از صرف هزینه های مجدد و موازی و تاخیر در اجرای پروژه های توسعه فناوری اطلاعات جلوگیری به عمل آید.

هدف از تهیه «طرح جامع فناوی اطلاعات»، ارائه مدل و چارچوب استراتژی جهت مدیریت موثر فناوری اطلاعات در یک سازمان است به گونه ای که از یک سو ماموریت و اهداف سازمان محقق گردد و از سویی دیگر زیر ساختی برای امکان گردش و مبادله مناسب و موثر داده ها، اطلاعات و اشتراک منابع ایجاد کرده، زمینه را برای هم سویی با تحولات سازمانی فراهم سازد.

تهیه و تدوین برنامه جامع فناوری اطلاعات کتابخانه ملی ایران به لحاظ جایگاه این سازمان در سطح ملی و بین المللی حائز اهمیت است و بی شک بر روی سایر برنامه های راهبردی نیز تاثیر گذار است. این برنامه زمینه ایجاد انسجام و یکپارچگی و نیز هماهنگی با سایر نهادهای مؤثر در سطح ملی و بین المللی را فراهم ساخته و به نوعی انسجام در درون و برون سازمان را به دنبال دارد و در یک فضای مبتنی بر مطالعات علمی و فلسفی، سازمان را به سوی چشم انداز و مأموریت آن سوق خواهد داد.

در این پژوهش ابتدا اطلاعات لازم به روش مطالعه کتابخانه ای در مبانی نظری پژوهش گردآوری، سپس انواع رویکردهای برنامه جامع فناوری فهرست شده است. برای تجزیه و تحلیل نهایی یافته ها با تحلیل مقدماتی، نقاط قوت و ضعف هر یک تهیه و با روش مصاحبه با نظر کارشناسان و خبرگان تجزیه و تحلیل نهایی یافته ها انجام شده است. بررسی نتایج بدست آمده نشان داده معماری سرویس گرا به عنوان رویکرد برتر انتخاب شده است. سپس بر اساس مقالات، کتب و مطالب منتشره در اینترنت انواع مدل های معماری سرویس گرا مطالعه و بررسی شد، سه مدل مرجع SOA ، مدل پیشنهادی شرکت IBM و مدل پیشنهادی شرکت Oracle به عنوان مدل های مطرح انتخاب گردید.آنگاه متنی مشتمل بر مدل ها و ویژگی های آنها تهیه شد، سپس با تشکیل کارگاه آموزشی برای خبرگان و کارشناسان جهت تشریح کامل مدل ها و مزایای هر کدام، چهار شاخص جامعیت، وجود مستندات فنی و کیفی، قابلیت اطمینان و پویایی و انعطاف پذیری در این مدل ها مورد ارزیابی قرار گرفت. بعد از گردآوری و بررسی نتایج از داخل و بیرون سازمان، بر اساس فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP و به کمک نرم افزار ExpertChoice مقایسه زوجی این شاخص ها انجام شد و در نهایت مدل پیشنهادی شرکت IBM به عنوان مدل برتر معماری سرویس گرا ارائه گردید.نتایج نهایی نشان داد بهترین روش جهت پیاده سازی این مدل در کتابخانه ها مدرن کردن سیستم های موروثی می باشد؛ که بدون ایجاد وقفه در کارها، به تدریج کارکردهای سیستم موروثی را در قالب سرویس های استاندارد استخراج کرده و سرانجام سیستم مدرنی جایگزین سیستم قدیمی می گردد. در این پژوهش به بعد خدماتی و دانش محوری سازمان در معماری توجه ویژه شده است.

 

واژگان کلیدی : برنامه ریزی جامع فناوری اطلاعات، معماری فناوری، چارچوب های معماری، معماری سرویس گرا، کتابخانه.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده.......................................................................................................................................................................... و

 

فصل اول – کلیات تحقیق

1-1. مقدمه........................................................................................................................................................ 2

1-2. عنوان تحقیق.......................................................................................................................................... 3

1-3. ضرورت مسئله و بیان موضوع اصلی تحقیق.................................................................................. 3

1-4. هدف تحقیق........................................................................................................................................... 4

1-5. سؤالات تحقیق....................................................................................................................................... 4

1-6. مفروضات تحقیق................................................................................................................................... 5

1-7. روش تحقیق............................................................................................................................................ 5

1-8. قلمرو تحقیق........................................................................................................................................... 6

1-9- جامعه آماری.......................................................................................................................................... 7

1-10. تعریف کلیدواژه‌های تحقیق............................................................................................................. 7

 

فصل دوم – ادبیات موضوع

2-1. مقدمه........................................................................................................................................................ 12

2-1-1- فناوری اطلاعات.......................................................................................................................... 12

2-1-2- سازمان و فناوری اطلاعات........................................................................................................ 13

2-1-3- رویکرد سیستمی به فناوری اطلاعات در سازمان‌ها........................................................... 14

2-1-4- ضرورت پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان‌ها................................................................... 15

2-2. برنامه‌های راهبردی

2-2-1- سند راهبردی............................................................................................................................... 16

2-2-2- استراتژی فناوری اطلاعات....................................................................................................... 17

2-2-3- روش‌ها و متدولوژی‌های برنامه‌ریزی راهبردی..................................................................... 17

2-2-3-1- رویکردهای برنامه‌ریزی راهبردی................................................................................... 18

2-2-3-2- متدولوژی‌های برنامه‌ریزی راهبردی.............................................................................. 19

2-3. برنامه جامع فناوری اطلاعات............................................................................................................. 21

2-3-1- طرح جامع فناوری اطلاعات.................................................................................................... 21

2-3-2- طراحی معماری فناوری اطلاعات........................................................................................... 23

2-3-2-1- برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات..................................................................... 23

2-3-2-2- چارچوب‌های همترازی کسب و کار............................................................................. 24

2-3-2-3- چارچوب‌های معماری فناوری اطلاعات....................................................................... 25

الف - معماری سازمانی، انواع چارچوب‌ها و روش های معماری سازمانی.............................. 25

ب - معماری سرویس‌گرا..................................................................................................................... 33

ج - فواید معماری سرویس‌‌گرا........................................................................................................... 34

د - پروتکل‌ها و استانداردها، هم‌نواسازی و همخوانی در معماری سرویس‌گرا....................... 35

و - مدل‌های معماری سرویس‌گرا...................................................................................................... ۴۰

ه - متدولوژی‌های معماری سرویس‌گرا............................................................................................ ۴۷

ی - معماری سازمانی سرویس‌‌گرا..................................................................................................... 48

2-4. برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات در کتابخانه ها................................................................ ۵۰

2-۴-۱- نقش فناوری اطلاعات در کتابخانه‌ها...................................................................................... 50

2-۴-۲- نقش فناوری اطلاعات در وضعیت شغلی کتابداران........................................................... ۵۱

2-۴-۳- برنامه جامع فناوری اطلاعات در کتابخانه ها....................................................................... 52

2-۴-۴- مطالعه تطبیقی برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات درکتابخانه ها......................... 5۲

2-5. پیشینه پژوهش در حوزه ITMP ................................................................................................... 5۶

2-6. نتیجه گیری............................................................................................................................................ 5۸

 

فصل سوم- روش تحقیق و یافته های آن

۳-1- مقدمه....................................................................................................................................................... 6۱

۳-2- مراحل انجام تحقیق............................................................................................................................. ۶۱

۳-۳- روش تحقیق........................................................................................................................................... 6۳

۳-۳- ۱- نحوه انتخاب معماری سرویس گرا به عنوان رویکرد برتر طراحی معماری فناوری اطلاعات 6۴

۳-۳- ۲- نحوه انتخاب الگوی پیشنهادی شرکت IBM به عنوان مدل برتر معماری سرویس گرا 6۶

۳-۴- مدل­های تصمیم­گیری با شاخصه­هایچندگانه............................................................................. 67

۳-۴-۱- روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP............................................................................. 69

۳-۴-۲- توسعه­ درخت تصمیم ساختار سلسله­مراتبی....................................................................... 70

۳-۴-۳- محاسبه اوزان شاخص ها بر اساس مقایسات زوجی و قضاوت های تصمیم گیرنده.. 71

۳-۴-4- بررسی سازگاری در قضاوت­ها.................................................................................................. 72

۳-۴-5- محاسبه وزن نسبی معیارها...................................................................................................... 73

۳-۴-6- محاسبه وزن نسبی گزینه ها (مدل ها) نسبت به هر یک از معیارها............................ 74

۳-۴-7- تلفیق ضرایب اهمیت معیارها................................................................................................... 74

۳-۵- روایی راهنمای مصاحبه و اعتبارسنجی رویکرد و مدل انتخابی............................................... 74

 

فصل چهارم– یافته های تحقیق و بکارگیری مدل منتخب در بخشی از اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات کتابخانه ملی

۴-1- مقدمه ..................................................................................................................................................... 77

4-2- تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق................................................................................. 77

4-2-1- انتخاب رویکرد معماری سرویس گرا..................................................................................... 78

4-2-2- انتخاب مدل پیشنهادی شرکت IBM................................................................................... 78

4-2-۳- مراحل تجزیه و تحلیل داده ها به کمک روش تحلیل سلسله مراتبی AHP........... 79

4-2-۴- محاسبه وزن نسبی معیارها...................................................................................................... 80

4-2-۵- محاسبه وزن نسبی گزینه ها (مدل ها) نسبت به هر یک از معیارها............................ 82

4-2-۶- تلفیق ضرایب اهمیت معیارها................................................................................................... 86

4-۳- جامعه آماری پیاده سازی پژوهش................................................................................................... 86

4-۳-1- معرفی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.................................................................... 87

4-۳-۲- معرفی اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات.................................................................. 88

4-۳-2-۱- وظایف اداره خدمات رایانه....................................................................................... 89

4-۳-2-2- وظایف اداره ارتباطات و امنیت شبکه.................................................................. 90

4-۳-2-3- وظایف گروه معماری و طراحی............................................................................. 90

4-۳-2-4- وظایف گروه نگهداری سیستم ها.......................................................................... 91

4-۳-۳- فرایندهایادارهکلفناوری اطلاعاتوارتباطات ........................................................... 91

۴-4- مدل پیشنهادی طراحی سرویس ها برای سازمان های خدماتی............................................. 93

4-5- مراحل طراحی و تهیه سرویس ها................................................................................................... 95

4-۶- فرایندهای اداره خدمات رایانه........................................................................................................... 95

4-۷- تجزیه و تحلیل اطلاعات پیاده سازی مدل.................................................................................... 98

 

فصل پنجم – نتیجه گیری و پیشنهادات(جمع بندی و پیشنهادات)

5-1- جمع بندی و یافته‌های تحقیق ....................................................................................................... 100

5-۲- نتیجه گیری........................................................................................................................................... 101

5-۳- ‌پیشنهادات تحقیقات آتی.................................................................................................................. 101

 

فهرست منابع و مأخذ............................................................................................. 103

پیوست ها

پیوست الف. راهنمای مصاحبه با خبرگان و کارشناسان........................................................................ 109

پیوست ب. راهنمای کارگاه آموزشی به خبرگان و کارشناسان............................................................ 112

پیوست ج. وضعیت معماریسازمانی در ایران و جهان.......................................................................... 121

 فهرست اشکال

شکل ۱-۱: سطوح مختلف برنامه ریزی راهبردی............................................................................................ 2

شکل 1-2: ارتباط راهبردها در سازمان.............................................................................................................. 2

شکل 2-1: ارتباط دوسویه میان سازمان و فناوری اطلاعات........................................................................ 13

شکل ۲-۲: ارتباط بین استراتژی کسب و کار، سیستم های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات................ 14

شکل 2-3: چرخه زندگی پذیرش فناوری......................................................................................................... 15

شکل 2-4: الگوی مدیریت استراتژیک............................................................................................................... 17

شکل 2-5: روش سه مرحله ای برنامه ریزی استراتژیکIT/IS................................................................. 19

شکل 2-6: روش یکپارچه برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعاتSISP.............................................. 20

شکل 2-7: هرم لایه های معماری فناوری اطلاعات....................................................................................... 22

شکل 2-8: رویکردهای مختلف برای همسویی................................................................................................. 24

شکل 2-9: تاریخچه معماری سازمانی................................................................................................................ 26

شکل 2-10: ارتباط معماری سرویس گرا با وب سرویس ها....................................................................... 3۶

شکل 2-11: هماهنگ سازی فرایندهای کسب و کار.................................................................................... ۳۹

شکل 2-12: مدل مرجع SOA........................................................................................................................... 4۰

شکل 2-13: مدل پیشنهادی شرکت IBM..................................................................................................... 41

شکل 2-14: ارتباط بین سطوح لایه ها............................................................................................................ 41

شکل 2-15: ارتباط بین سرویس ها.................................................................................................................. 42

شکل 2-16: بسته معماری پیشنهادی شرکت IBM.................................................................................... 42

شکل 2-17: بسته معماری شرکت Oracle..................................................................................................... 4۵

شکل 2-18: مدل معماری پیشنهادی شرکت Oracle.................................................................................. 46

شکل ۳-1: مراحل انجام تحقیق ......................................................................................................................... 62

شکل ۳-2: ساختار سلسله ­مراتب AHP انتخاب مدل برتر معماری سرویس گرا.................................. 70

شکل ۴-۱: اولویت بندی نهایی شاخص های انتخاب مدل برتر معماری سرویس گرا با استفاده از نرم‌‌افزار EXPERT CHOICE.................................................................................................................................................................. 81

شکل ۴-۲: اولویت بندی گزینه ها (مدل ها) نسبت به معیار وجود مستندات فنی و کیفی.............. 82

شکل ۴-۳: اولویت بندی نهایی مدل های برتر معماری سرویس گرا با استفاده از نرم افزار EXPERT CHOICE 86

شکل ۴-4: چارت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران................................................................................... 87

شکل 4-5: دیاگرام اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات........................................................................... 88

شکل 4-6: فرایند(۴۴۰۰۱-p)بررسی و انتخاب ارائه کننده سیستم........................................................ 92

شکل 4-7: فرایند(۴۴۰۰۲-p)تقاضا برای خرید.............................................................................................. 92

شکل ۴-8: مدل پیشنهادی طراحی سرویس ها.............................................................................................. 94

شکل 4-9: فرایند(۴۴۱۰۱-p) تأمین و توزیع سخت افزار و تهیه و اصلاح شناسنامه........................ 97

شکل 4-10: فرایند(۴۴۱۰۲-p) پشتیبانی سخت افزاری............................................................................ 97

 

 

فهرست جداول

جدول 2-1: مقایسه میان ویژگیهای معماری سرویس گرا با رهیافت های گذشته............................... 35

جدول ۳-۱: مقیاس ساعتی برای کمی سازی معیارهای کیفی................................................................... 71

جدول ۳-۲: شاخص تصادفی بودن با توجه به تعداد معیارها..................................................................... 73

جدول ۴-۱: تعداد کارشناسان، خبرگان و میزان تحصیلات آنها................................................................. 78

جدول ۴-2: نتیجه حاصل از نظرسنجی خبرگان برای انتخاب رویکرد برتر............................................ 78

جدول ۴-۳: نتیجه حاصل از نظرسنجی خبرگان برای انتخاب مدل برتر................................................. 79

جدول ۴-۴: ماتریس مقایسات زوجی شاخص­های انتخاب مدل برتر معماری سرویس گرا................. 81

جدول ۴-۵: ماتریس مقایسات زوجی بی مقیاس شده شاخص­های انتخاب مدل برتر معماری سرویس گرا 81

جدول ۴-۶- اولویت بندی نهایی شاخص های انتخاب مدل برتر معماری سرویس گرا با استفاده از روش AHP82

جدول ۴-۷: ماتریس مقایسات زوجی گزینه ها (مدل ها) نسبت به معیار وجود مستندات فنی و کیفی82

جدول ۴-۸- اولویت بندی مدلهای برتر معماری سرویس گرا نسبت به معیار وجود مستندات فنی و کیفی از روش AHP....................................................................................................................................................................................... 83

جدول ۴-۹: ماتریس مقایسات زوجی گزینه ها (مدل ها) نسبت به معیار قابلیت اطمینان................. 83

جدول ۴-۱۰: اولویت بندی مدلهای برتر معماری سرویس گرا نسبت به معیار قابلیت اطمینان از روش AHP83

جدول ۴-۱۱: ماتریس مقایسات زوجی گزینه ها (مدل ها) نسبت به معیار پویایی و انعطاف پذیری84

جدول ۴-۱۲: اولویت بندی مدلهای برتر معماری سرویس گرا نسبت به معیار پویایی و انعطاف پذیری از روش AHP 84.......................................................................................................................................................................................

جدول ۴-۱۳: ماتریس مقایسات زوجی گزینه ها (مدل ها) نسبت به معیار جامعیت........................... 85

جدول ۴-۱۴: اولویت بندی مدلهای برتر معماری سرویس گرا نسبت به معیار جامعیت از روش AHP 85

جدول ۴-۱۵: اولویت بندی نهایی مدلهای برتر معماری سرویس گرا........................................................ 86

جدول 4-1۶: تطابق شرح وظایف اداره خدمات رایانه با فرایندهای آن.................................................... 96

جدول 5-1: مقایسه میان ویژگیهای معماری سرویس گرا با رهیافت های گذشته............................... 100

 

فصل 1: کلیات تحقیق

 ۱-۱- مقدمه

پیدایش و پیشرفت چشمگیر فناوری اطلاعات، باعث بروز تغییرات عمده ای در ساختار، عملکرد و نحوه مدیریت در سطح سازمانی(یا ملی) شده است بطوریکه امروزه فناوری اطلاعات نه یک مزیت رقابتی بلکه به یک ضرورت اجتناب ناپذیر تبدیل شده است.

سازمان ها برای ورود موفق به عصر اطلاعات و استفاده بهینه از امکانات آن در ارتباط با مأموریت ها و اهداف خود نیازمند برنامه ریزی فناوری اطلاعات می باشند. بدون شک تلاش های پراکنده و فاقد انسجام در حوزه فناوری اطلاعات نمی تواند از کارایی لازم برخوردار باشد، و فقط باعث صرف هزینه های اضافی، موازی کاری و در نهایت تاخیر در اجرای پروژه های بزرگ سازمانی می باشد.

برنامه ریزی فناوری اطلاعات باید به گونه ای شکل گیرد تا بتواند توسعه همه نیازهای فناوری اطلاعات را در بر بگیرد، بعبارتی طیف کاملی از لایه های مدیریتی تا لایه های اجرایی و عملیاتی سازمان را پوشش دهد. برای توسعه مناسب فناوری اطلاعات در سطح سازمانی لازم است تا راهبردهای فناوری اطلاعات استخراج و تدوین شود تا با توجه به آن ها جهت گیری های کلی سازمان در رابطه با استفاده از فناوری اطلاعات تعیین و تنظیم گردد. همانگونه که در شکل ۱-۱ مشاهده شده است، راهبردهای توسعه فناوری اطلاعات در یک سازمان ذیل راهبردهای سازمانی قرار گرفته و هماهنگ با آن هاست.

دریافت فایل

---

جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید