تأثیر ترکیب تنوع هیات مدیره بر کیفیت گزارشگری مالی و ریسک در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
 تأثیر ترکیب تنوع هیات مدیره بر کیفیت گزارشگری مالی و ریسک در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران 1-1 مقدمه یک شرکت ، تحت هدایت و رهبری اعضای هیات مدیره اش اداره می شود سپس هدایت و رهبری از هیات مدیره[1] به مدیر عامل و از مدیر عامل به مدیران ارشد ، به منظور مدیریت و سازماندهی کارهای روزانه شرکت ، انتقال می یابد. بدین ترتیب ، هیات مدیره به نمایندگی از سوی سهامداران شرکت ، کار نظارت و کنترل بر شرکت را انجام می دهد.در حالی که حاکمیت شرکتی مؤثر و کارآمد مسئول تمام کسانی است که با ذینفعان ارتباط برقرار می کنند، این هیات مدیره است که در رأس امور، مسئولیت هماهنگی را بر عهده دارد و از وجود فرهنگ و فضای مناسب در سیستم اطمینان حاصل می کند. کلید ایجاد یک حاکمیت شرکتی مؤفق ،اطمینان از گسترش اصول پایداری، مسئولیت، پاسخگویی، انصاف، شفاف سازی و اثربخشی در سازمان است. امروزه با بروز تغییرات مداوم در سبد ذینفعان سازمان ها و از طرفی پویای های حاکمیتی موجود در فضای کسب و کار، تغییرات گسترده ای در سطوح حاکمیتی و رهبری سازمان ها رخ داده است. هیات مدیره ها یکی از ارکان حاکمیت در سازمان های امروزی به شمار می روند که بیشتر از آنها به عنوان اهرم اجرایی اصول حاکمیتی سازمانی و مسئول نظارت و سیاست گذاری در شرکت ها یاد می شود. (هوس[2]،2007). اعضای هیات مدیره ها بیشتر توسط مالکان سهام انتخاب می شوند، در حالی که در برخی سیستم های حاکمیتی نوین، مجموعه نظرات کارکنان، نهادهای دولتی، سرمایه گذاران و عرضه کنندگان نیز در انتخاب آنان تأثیر گذار است. اثربخشی هیات مدیره مستقیماً به ارتباطات بین اعضای هیات مدیره ، بین هیات مدیره و مدیریت اجرایی و بین هیات مدیره و سایر ذینفعان مرتبط است.دلیل این موضوع، آن است که مسئولیت های اصلی هیات مدیره یعنی فراهم کردن هدایت و نظارت، روی رفتار سایرین تأثیر می گذارد. این تأثیر و نفوذ می تواند به طور مناسبی اعمال شود تنها اگر تصمیمات به شکلی شفاف و متقاعدکننده اعلام شوند. بنابراین اعضای هیات مدیره که مسئول تصویب موضوعات مهمی مانند راهبرد ، انتصاب مدیران رده بالا و ریسک پذیری شرکت هستند ، بصورت جمعی تصمیم می گیرند. بنابراین، صمیمیت، دقت و صحت ارتباطات در درون هیات مدیره، کیفیت تصمیم گیری جمعی را بهبود می بخشد. در تعریف هیات مدیره ها می توان این گونه عنوان کرد که هیات مدیره ها غالباً گروهی از افرادی هستند که حق نظارت ،کنترل، سیاست گذاری های کلان و "حاکمیت " بر یک سازمان خاص را در اختیار دارند (هلمس[3]،2005). این مجموعه از افراد (در قالب یک تیم کاری اثربخش) می بایست سلامت سازمانی را در حوزه های متنوعی همچون عملکرد مالی مناسب شرکت، قانونی بودن فعالیت ها، تناسب فرایندها و اقدامات صورت پذیرفته سازمانی با اهداف راهبردی سازمان را تضمین کنند. بر اساس تعریفی ازاینگلی و وان دروالت [4](2003) ، ترکیب هیات مدیرها به مجموعه ای از منابع انسانی اطلاق می گردد که بر اساس تخصص، تجربه و دانش آنان در مورد مسائل سازمان، برای خلق ارزش افزوده ای جمعی برای سازمان گرد هم آمده اند. نکته کلیدی در ترکیب اثربخش هیات مدیره، حصول اطمینان از این امر است که افرادی صندلی های تصدی عضویت در هیات مدیره را تصاحب کنند که از مهارت، تجربه و دانش کافی به منظور تحلیل مسائل سازمان و چاره جویی برای پاسخگویی آنها برخوردار باشند. نادلر و همکارانش(1389) معتقدند که برای ایجاد ترکیبی بهینه در هیات مدیره و انتخاب اعضایی مناسب می بایست سه عنصر کلیدی ویژگی های فردی، مسئولیت نمایندگی و مجموعه مهارت ها و تجارب اعضاء مدنظر قرار گیرد.(لگزیان و همکاران،1390). 1-2 موضوع و مسأله تحقیق اساسی ترین و مهمترین مکانیزیم حاکمیت شرکتی ، هیات مدیره است که در ادبیات حاکمیت شرکتی و در کشورهای توسعه یافته و نوظهور بسیار به آن پرداخته شده و مورد توجه بوده است. آنچه در مبحث هیات مدیره در مرکز توجه بوده است ویژگی های آن است که ترکیب ، خصوصیات ، ساختار و فرایند را در بردارد. در این پژوهش سعی بر این است که تأثیر ترکیب تنوع هیات مدیره بر کیفیت گزارشگری مالی و ریسک شرکت مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین،پرسش اصلی که این تحقیق به دنبال یافتن پاسخ برای آن می باشد، به این صورت است که چه ترکیبی از هیات مدیره بر کیفیت گزارشگری مالی و ریسک تاثیر می گذارد؟ 1-3 اهداف و ضرورت پژوهش در طول سال های اخیر، در بحث های عمومی و در تحقیقات دانشگاهی ترکیب تنوع در هیات مدیره به یک موضوع پرطرفدار تبدیل شده است. (پیتر و همکاران، 2012).هیات مدیره مهم ترین عامل درکنترل و نظارت بر مدیریت شرکت و محافظت از منافع سهامداران قلمداد می شود.(فاما و جنسن،1983). بررسی مبانی نظری و اهداف گزارشگری مالی مبین این موضوع است که یکی از اهداف گزارشگری مالی کمک به سرمایه گذاران و اعتباردهندگان برای پیش بینی جریان های نقدی آتی است. در بسیاری از تحقیقات از قبیل بیمن و ورکچیا[5] (1996)، فیرفیلز[6] و دیگران(1996)، ادمتی و پلیدرر[7](2000)، بارث و دیگران[8](2001)، ایسلی و اوهارا[9] (2003)و میخائیل و دیگران[10](2003)، دقت اطلاعات مالی بعنوان معیار اندازه گیری کیفیت گزارشگری مالی مورد استفاده قرار گرفته است. دقت اطلاعات مالی بیانگر توانایی اجزای سود تعهدی حسابداری برای پیش بینی جریان های نقدی موردانتظار آینده می باشد.بنابراین بالا بودن دقت و توان پیش بینی کنندگی اجزای سود تعهدی از شاخص های تعیین محتوای اطلاعاتی و کیفیت بالای گزارشگری مالی می باشد.(کوهن[11]،2004). به منظور حفظ و پایداری حاکمیت شرکتی و دستیابی به موفقیت کسب و کار، مدیریت ریسک باید نظام مند اجرا شود. به همین دلیل، این نکته که مدیریت ریسک می بایست در نگرش مدیران نسبت به کسب و کار منعکس شده و در همه ی فرایندهای کسب و کار نهادینه شود، حائز اهمیت است. نقش هیات مدیره، اطمینان یافتن از این موضوع است که روندهایی که توسط مدیریت در این حیطه ایجاد شده اند، درست، صحیح و قابل اعتماد می باشند.برای انجام مدیریت ریسک، هیات مدیره به موارد ذیل احتیاج دارد:(امیدوار،1391). 1. آمادگی ذهنی : شناسایی ریسک ها احتیاج به فهم درست و صحیحی از صنعت و پویایی هایی رقابتی و روندهای اجتماعی، اقتصادی ، سیاسی ، تکنولوژیکی و زیست محیطی دارد. رشد و ارتقای پیش بینی درست ، نه تنها به دامنه ی وسیعی از منابع اطلاعاتی نیاز دارد، بلکه همچنین محتاج به برنامه های عملیاتی جایگزین است که بر اساس روش تجزیه و تحلیل طرح ها و شبیه سازی تهیه شده باشند.(همان منبع). 2. به اشتراک گذاری ریسک : دلایل شکل گیری سرمایه گذاری مشترک در پروژه های بزرگ نه تنها شامل جمع آوری منابع مالی می شود، بلکه سهیم شده در ریسک موجود را نیز در بر می گیرد. ریسک ها نه تنها با شرکای سرمایه گذار بلکه همچنین با مشتریان و تأمین کنندگان می توانند به اشتراک گذاشته شوند. .(همان منبع). 3. تنوع : یکی از دلایل کلیدی در پیدایش بیشتر شرکت های هلدینگ در بازارهای در حال ظهور( جایی که ریسکهای اقتصادی و اجتماعی بزرگتر هستند) تنوع ریسک است.کلید برخورداری از یک تنوع ریسک خوب، فعالیت کردن در صنایع مختلفی است که چرخه ی کسب و کارشان همبستگی کمی با یکدیگر دارند. .(همان منبع). 4. تدبیر مالی : استفاده بهینه از نسبت کمتر بدهی / خالص موجودی، تأکید بر دارایی نقدی و یا کاهش ناهماهنگی های ارزی یا دوره های زمانی در ترازنامه، ابزارهایی هستند که عموماً دربازارهای در حال ظهور بسیار پرنوسان و ناپایدار، محتاطانه به کار گرفته می شوند. .(همان منبع). محاسبه ریسک های بالقوه و احتمال مقابله با آنها باید به طور مرتب در دستور کار هیات مدیره قرار گیرد.در دنیای کسب و کار، ریسک ها ممکن است در سه طبقه مورد تحلیل قرار گیرند: 1) ریسک های مالی 2) ریسک های عملیاتی 3) ریسک های راهبردی ، ریسک های راهبردی به نوبه ی خود ممکن است به هفت گروه دسته بندی شوند:
معمولاً هیات مدیره ها ریسک های مالی مانند سطح اعتباری مشتریان یا موجودی را مکرراً پیگیری می کنند. با این حال، بازنگری نظامند همه ریسک های بالقوه و همه برنامه های کاهش ریسک از نشانه های عملکرد مناسب هیات مدیره است..(همان منبع). با توجه به اینکه هیات مدیره و موضوعات مرتبط با آنها چندان مورد توجه محققان داخل کشور قرار نگرفته است از این رو این موضوع محقق را بر آن داشت تا تأثیر بین ترکیب تنوع هیات مدیره و کیفیت گزارشگری مالی و ریسک را مورد بررسی قرار دهد. 1-4 پرسش پژوهش آیا ترکیب تنوع هیات مدیره بر کیفیت گزارشگری مالی و ریسک تاثیر دارد؟ 1-5 فرضیه های پژوهش
فهرست مطالب : فصل اول: کلیات تحقیق 1-1 مقدمه................ 2 1-2 موضوع ومسأله تحقیق ................ 3 1-3 اهداف و ضرورت پژوهش ............ 3 1-4 پرسش پژوهش 5 1-5 فرضیههای پژوهش ...................... 5 1-6 روش شناسی پژوهش .................. 6 1-6-1 نوع پژوهش .. 6 1-6-2 نحوه جمعآوری اطلاعات ........ 6 1-6-3 تجزیه و تحلیل دادهها ........... 6 1-6-4 جامعه آماری 7 1-6-5 نمونه آماری . 7 1-6-6 تعریف متغیرها ........................ 7 1-6-7 قلمرو پژوهش ......................... 9 1-7 چهارچوب نظری پژوهش............. 9 1-8 نوآوری تحقیق.. 11 1-9 تعریف اصطلاحات کلیدی............. 12 1- 10 استفاده کنندگان از نتایج پژوهش......................... 13 1- 11 ساختار کلی پژوهش................... 13 1-12 خلاصه فصل.... 14
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1 مقدمه ............... 16 2-2 مبانی نظری پژوهش .................... 16 2-2-1 حاکمیت شرکتی .................... 16 2-2-2 هیات مدیره 17 2-2-2-1 سیر تحول زمانی ترکیب هیات مدیره .......... 17 2-2-2-2ترکیب هیات مدیره............. 18 2-2-2-2-1 اثر ترکیب هیات مدیره و جنبه های آن بر اثربخشی هیات مدیره در ایفای نقش ها................. 19 2-2-2-2-2 اثر جنبه های ترکیب بر میزان اثربخشی هیات مدیره در ایفای نقش استراتژیک.................... 19 2-2-2-2-3 اثر جنبه های ترکیب بر میزان اثربخشی هیات مدیره در ایفای نقش نظارتی........................... 19 2-2-2-2-4 اثر جنبه های ترکیب بر میزان اثربخشی هیات مدیره در ایفای نقش خدماتی.......................... 20 2-2-2-2-5 اثر جنبه های ترکیب بر میزان اثربخشی هیات مدیره در ایفای نقش تأمین منابع................... 20 2-2-2-2-6 اثر ترکیب هیات مدیره و جنبه های آن بر عملکرد شرکت 20 2-2-2-2-7 اثر اندازه هیات مدیره بر عملکرد شرکت 20 2-2-2-2-8 اثراستقلال اعضای هیات مدیره بر عملکرد شرکت............. 21 2-2-2-2-9 اثر چند عضویتی بودن اعضای هیات مدیره بر عملکرد شرکت...................... 21 2-2-2-2-10 اثر جنبه های ترکیب هیات مدیره بر یکدیگر .................. 21 2-2-2-3 ویژگی های اعضای هیات مدیره ................... 22 2-2-2-4 وظایف هیات مدیره ........... 24 2-2-2-5 اندازه هیات مدیره.............. 25 2-2-2-6 استقلال هیات مدیره.......... 27 2-2-2-7 جلسات هیات مدیره......... 28 2-2-2-7-1انواع جلسات هیات مدیره.......................... 28 2-2-2-8 دانش مالی هیات مدیره..... 30 2-2-2-9 جدایی نقش رئیس هیات مدیره و مدیرعامل 30 2-2-2-10 کیفیت ارتباطات................ 31 2-2-2-11 حوزه عملکردی هیات مدیره ها در سازمان. 32 2-2-2-11-1 تعیین چشم انداز، رسالت و سمت وسوی استراتژیک سازمان....................... 33 2-2-2-11-2 نظارت بر اجرای استراتژی ها و عملکرد تیم اجرایی مدیریت....................... 33 2-2-2-11-3 بالنده سازی و ارزیابی مدیرعامل، انتخاب و جایگزینی..... 34 2-2-2-11-4 بالنده سازی سرمایه های انسانی............. 34 2-2-2-11-5 نظارت بر عملکرد حقوقی، اخلاقی و حاکمیتی سازمان..... 35 2-2-2-11-6 مدیریت بحران.............. 35 2-2-2-11-7 تأمین منابع سازمانی.... 36 2-2-2-12 عوامل مؤثر بر ترکیب هیات مدیره و جنبه های مختلف آن.. 36 2-2-2-12-1 عوامل شرکتی............... 36 2-2-2-12-2 عوامل فرهنگی............ 37 2-2-2-12-3 عوامل بازاری............... 37 2-2-2-12-4 عوامل حاکمیتی........... 38 2-2-2-12-5 عوامل قانونی............... 38 2-2-13 کیفیت گزارشگری مالی........ 38 2-2-14 ریسک........ 42 2-2-14-1 نقش هیات مدیره در مدیریت و کنترل ریسک....................... 43 2-3 پیشینه پژوهش........................... 44 2-3-1 پژوهش های خارجی............... 44 2-3-2 پژوهش های داخلی................ 53 2-4 خلاصه فصل .... 58
فصل سوم: روش تحقیق 3-1 مقدمه ............... 60 3-2 موضوع و مسأله تحقیق .............. 60 3-3 روش شناسی تحقیق................... 61 3-4 قلمرو تحقیق.... 61 3-4-1 قلمرو زمانی تحقیق ................ 61 3-4 -2 قلمرو مکانی تحقیق ............. 62 3-5 جامعه و نمونه آماری .................. 62 3-6 روش گردآوری اطلاعات ............. 62 3-7 متغیرهای پژوهش ...................... 63 3-7-1 متغیرهای مستقل ................... 63 3-7-2 متغیرهای وابسته .................. 64 3-7-3 متغیرهای کنترلی ................. 65 3-8 فرضیات تحقیق........................... 66 3-9 روش تجزیه و تحلیل داده ها...... 68 3-9-1 انواع داده ها. 69 3-9-1-1 مزایای استفاده از داده های تابلویی...............70 3-9-2 تجزیه و تحلیل همبستگی .... 70 3-9-2- 1 ضریب همبستگی ............. 70 3-9-2-2 ضریب تعیین...................... 71 3-9-3 آزمون F ..... 71 3-9-4 تصمیمگیری برای رد یا پذیرش فرضیه ............ 72 3-10 خلاصه فصل ... 73 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها
4-1 مقدمه ............... 75 4-2 آمار توصیفی ... 76 4-3 آمار استنباطی 76 4-4 برآورد کیفیت گزارشگری مالی .. 77 4- 5 مدل اول.......... 77 4-5-1 ضریب همبستگی ................... 79 4-5-2 آزمون ایستایی ...................... 80 4-5-3 آزمون چاو.. 81 4-5-4 برازش مدل.. 81 4-5-5 بررسی پیش فرض های مدل.. 83 4-5-5-1 آزمون مستقل بودن خطاها 84 4-5-5-2 آزمون ثابت بودن واریانس خطاها................. 84 4-5-5-3 آزمون نرمال بودن خطاها..85 4-5-5-4 بررسی نرمال بودن متغیر وابسته................. 86 4- 6مدل دوم........... 87 4-6-1 ضریب همبستگی ................... 87 4-6-2 آزمون ایستایی ....................... 89 4-6-3 آزمون چاو .. 90 4-6-4برازش مدل.. 90 4-6-5بررسی پیش فرض های مدل... 92 4-6-5-1آزمون مستقل بودن خطاها. 92 4-6-5-2آزمون ثابت بودن واریانس خطاها.................. 93 4-6-5-3آزمون نرمال بودن خطاها...94 4-6-5-4بررسی نرمال بودن متغیر وابسته................... 95 4-7 خلاصه فصل .... 97 فصل پنجم: بحث و نتیجهگیری
5-1 مقدمه ............... 99 5-2 خلاصه پژوهش 99 5-3 نتیجهگیری ..... 103 5-4 محدودیت در تعمیم نتایج تحقیق..........................105 5-5 پیشنهادات ناشی از یافتههای پژوهش ..................105 5-6 پیشنهادات برای تحقیقات آتی .. 106 5-7 خلاصه فصل ................................ 107 منابع و مآخذ ............ 108 پیوست ..................... 116 جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |
