ارزیابی میزان اثربخشی الگوهای جریان وجوه نقد و مدل برنامه ریزی ژنتیک در پیش بینی درماندگی مالیWORD

چکیده

ورشکستگی شرکت ها یکی از راه هایی است که منجر به هدر رفتن منابع و عدم بهره گیری از فرصت های سرمایه گذاری می شود. پیش بینی درماندگی مالی می تواند با هشدارهای لازم ، شرکت ها را نسبت به وقوع درماندگی مالی و به دنبال آن ورشکستگی هشیار نماید تا آنها با توجه به این هشدارها، دست به اقدامات مقتضی بزنند و سرمایه گذاران بتوانند فرصت های مطلوب را از فرصت های نامطلوب تشخیص دهند و منابعشان را در فرصت ها و مکان های مناسب، سرمایه گذاری نمایند. یکی از روشهای پیش بینی تداوم فعالیت شرکتها، استفاده از مدل های پیش بینی درماندگی مالی است. در این راستا پژوهش حاضر به ارزیابی میزان اثربخشی الگوی جریان وجوه نقد و مدل برنامه ریزی ژنتیک در پیش بینی درماندگی مالی در بورس اوراق بهادار تهران در طول سالهای 1381تا 1386 با استفاده از داده های 82 شرکت مورد آزمون می پردازد. الگوهای جریان نقدی، سیاست های شرکت برای تأمین منابع، تخصیص منابع و ظرفیت عملیاتی را نشان می دهد. تئوری های اقتصادی و محققان قبلی مثبت یا منفی بودن جریان های نقدی ناشی ازفعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی را با توجه به مراحل چرخه عمر را پیش بینی کرده اند. در پژوهش حاضر از الگوهای جریان نقدی در مرحله نزول جهت پیش بینی درماندگی مالی استفاده شده و سپس نتایج آن با مدل برنامه ریزی ژنتیک که طبق شرایط ایران توسط فرج زاده دهکردی(1386) ارائه گردیده مورد ارزیابی گرفته است. نتایج تحقیق حاضرحاکی از این است که الگوی جریان های نقدی دارای قدرت پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها در ایران است. همچنین طبق نتایج تحقیق اثربخشی مدل برنامه ریزی ژنتیک درمقایسه با الگوی جریان های نقدی در پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها بیشترمی باشد.

 واژه های کلیدی : درماندگی مالی، الگوهای جریان های نقدی، مدل برنامه ریزی ژنتیک ،پیش بینی درماندگی مالی

 

فهرست مطالب

فصل اول:کلیات تحقیق

 

(1-1 مقدمه..........................................................................................................................................................................................2

(2-1 تشریح وبیان مسئله.................................................................................................................................................................3

(3-1ضررت انجام تحقیق................................................................................................................................................................7

(4-1 اهدافتحقیق.............................................................................................................................................................................7

(5-1 روش تحقیق..............................................................................................................................................................................8

(6-1 جامعه آماری..............................................................................................................................................................................8

(7-1 سوالات تحقیق..........................................................................................................................................................................9

(8-1 فرضیه های تحقیق..................................................................................................................................................................9

(9-1 محدودیت هایتحقیق...........................................................................................................................................................9

(10-1 کاربرد تحقیق.....................................................................................................................................................................10

(11-1 تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی...........................................................................................................................10

(12-1 ساختار کلی تحقیق..........................................................................................................................................................12

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

 

بخش اول : ادبیات و مبانی نظری تحقیق

(1-2 مقدمه......................................................................................................................................................................................14

(2-2 تعاریف ورشکستگی................................................................................................................................................................15

(3-2 دلایل ورشکستگی..................................................................................................................................................................17

(4-2 مراحل ورشکستگی................................................................................................................................................................02

(5-2 قوانین ورشکستگی.................................................................................................................................................................21

2-5-1 ) قوانین ورشکستگی در ایران................................................................................................................................12

(6-2 تکنیک های مورد استفاده در پیش بینی ورشکستگی...................................................................................................23

(1-6-2 تکنیک آماری...........................................................................................................................................................42

(2-6-2 تکنیک هوش مصنوعی...........................................................................................................................................24

(3-6-2 مدلهای تئوریک.....................................................................................................................................................25

2-7) مدلهای پیش بینی درماندگی مالی ................................................................................................................................25

2-7-1) آماری تک متغیره....................................................................................................................................................25

2-7-2) تحلیل تشخیصی چندگانه(MDA)....................................................................................................................26

2-7-3) مدل احتمالی خطی(LPM)................................................................................................................................27

2-7-4) مدل لوجیت..............................................................................................................................................................28

2-7-5) مدل پروبیت..............................................................................................................................................................29

2-7-6) روش های مجموع تجمعی....................................................................................................................................30

2-7-7) فرایندهای تعدیل ناقص.........................................................................................................................................30

2-7-8) الگوریتم طبقه بندی بازگشتی..............................................................................................................................30

2-7-9) استدلال مبتنی بر موضوع.....................................................................................................................................31

2-7-10) شبکه های عصبی مصنوعی...............................................................................................................................32

2-7-11) الگوریتم ژنتیک.....................................................................................................................................................33

2-7-12) برنامه ریزی ژنتیک..............................................................................................................................................35

2-7-13) مدل مجموعه های سخت...................................................................................................................................41

2-7-14) ماشین بردار تکیه گاه(SVM).........................................................................................................................42

2-7-15) معیارهای تجزیه ترازنامه(BSDM)...............................................................................................................42

(8-2 تئوری های ورشکستگی........................................................................................................................................................43

2-8-1) تئوری ورشکستگی قمارباز....................................................................................................................................43

2-8-2) تئوری مدیریت وجوه نقد.......................................................................................................................................43

2-8-3) تئوری های ریسک اعتباری...................................................................................................................................43

2-8-3-1) مدل های اعتبار سنجی مورگان و KMV مودی.........................................................................43

2-8-3-2) ریسک اعتباری CSFB......................................................................................................................43

2-8-3-3) تئوری پرتفو لیوی اعتباری مک کینسی..........................................................................................44

(9-2 میزان کاربرد تکنیک ها در مدل بندی پیش بینی ورشکستگی..................................................................................44

(10-2 میزان دقت و خطای نوع اول و دوم مدل های پیش بینی ورشکستگی................................................................46

(11-2 نسبت های مالی مورد استفاده در پیش بینی ورشکستگی......................................................................................50

(12-2 نتیجه گیری.........................................................................................................................................................................50

بخش دوم : پیشینه تحقیقات

2-13) مطالعات صورت گرفته در ارتباط با موضوع تحقیق....................................................................................................15

2-13-1) تحقیقات خارجی انجام شده در زمینه درماندگی مالی...........................................................................51

2-13-2) تحقیقات داخلی انجام شده در زمینه درماندگی مالی.............................................................................53

2-13-3) تحقیقات انجام شده در زمینه الگو های جریان نقدی.............................................................................55

2-14) نتیجه گیری ادبیات و پیشینه تحقیقات..........................................................................................................................57

2-15) خلاصه فصل.........................................................................................................................................................................58

 

 

فصل سوم : روش اجرای تحقیق

(1-3 مقدمه........................................................................................................................................................................................60

(2-3 موضوع تحقیق.........................................................................................................................................................................60

(3-3 طبقه بندی تحقیق براساس ماهیت و روش ...............................................................................................................61

(4-3 طبقه بندی تحقیق براساس هدف......................................................................................................................................61

(5-3 فرضیه های تحقیق................................................................................................................................................................62

(6-3 جامعه آماری............................................................................................................................................................................63

(7-3 نمونه آماری.............................................................................................................................................................................63

(8-3 نحوه گردآوری داده ها و اطلاعات.......................................................................................................................................64

(9-3 نحوه اندازه گیری متغیر های تحقیق.................................................................................................................................64

(1-9-3 الگوهای جریان نقدی.............................................................................................................................................65

(2-9-3 مدل برنامه ریزی ژنتیک فرج زاده.......................................................................................................................68

3-9-2-1) مدل برنامه ریزی ژنتیک به صورت درختی....................................................................................................68

3-9-2-2) فرمول ریاضی مدل برنامه ریزی ژنتیک...........................................................................................................70

3-9-2-3) تفسیر متغیرهای مدل برنامه ریزی ژنتیک.....................................................................................................70

(10-3 روش های آماری.................................................................................................................................................................71

(11-3 خلاصه فصل.........................................................................................................................................................................72

 

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های پژوهش

 

(1-4 مقدمه........................................................................................................................................................................................74

(2-4 تحلیل آماری...........................................................................................................................................................................74

(3-4آمار توصیفی برای متغیرهای الگوی جریان های نقدی.................................................................................................75

(1-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقد عملیاتی منفی کل 3 سال قبل از درماندگی مالی.........................75

(2-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقد عملیاتی منفی به تفکیک سال ...........................................................76

(3-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقد سرمایه گذاری مثبت کل 3 سال قبل از درماندگی مالی.............80

(4-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقد سرمایه گذاری مثبت به تفکیک سال................................................81

(5-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقدتامین مالی کل 3 سال قبل از درماندگی مالی...............................85

(6-3-4 آمار توصیفی برای جریان های نقد تامین مالی مثبت به تفکیک سال......................................................86

(4-4 آمار توصیفی برای متغیرهای مدل برنامه ریزی ژنتیک ...............................................................................................90

(5-4آزمون فرضیه ها......................................................................................................................................................................92

(1-5-4 معرفی فرضیه های آماری.......................................................................................................................................92

(2-5-4 آزمون فرضیه و نتایج آن..........................................................................................................................................92

(6-4 خلاصه فصل ...........................................................................................................................................................................97

 

فصل پنجم : خلاصه ، نتیجه گیری و پیشنهادها

 

(1-5 مقدمه........................................................................................................................................................................................99

(2-5 خلاصه تحقیق..........................................................................................................................................................................99

(3-5 بررسی یافته ها و تفسیر نتایج تحقیق............................................................................................................................102

5-3-1) نتایج آزمون فرضیه .............................................................................................................................................103

5-3-2) نتایج حاصل از الگوی جریان های نقدی .........................................................................................................103

5-3-3) نتایج حاصل از مدل برنامه ریزی ژنتیک ........................................................................................................104

5-3-4) مقایسه نتایج الگوی جریانهای نقدی با نتایج حاصل از مدلبرنامه ریزی ژنتیک فرج زاده...............105

(4-5 محدودیت های تحقیق......................................................................................................................................................106

(5-5 پیشنهادات تحقیق..............................................................................................................................................................106

(6-5 پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی.....................................................................................................................................107

(7-5 نتیجه گیری.........................................................................................................................................................................107

(8-5 خلاصه فصل ........................................................................................................................................................................107

منابع فارسی......................................................................................................................................................................................108

منابع لاتین.......................................................................................................................................................................................110

 فصل اول

طرح و کلیات تحقیق

 مقدمه(1-1

 ورشکستگی مرحله ی نهایی درماندگی مالی می باشد. درماندگی مالی یکی از مراحل ورشکستگی است، که در این مرحله شرکتها در بازپرداخت بدهی های خود دچار مشکل می شود. درماندگی مالی و ورشکستگی، هزینه های زیادی به همراه دارد که صدمات جبران ناپذیری به اقتصاد یک کشور وارد می کند. یکی از راههایی که می تواند به جلوگیری از درماندگی مالی کمک قابل توجهی کند، پیش بینی درماندگی مالی است. ورشکستگی تقریبا مقوله ای قدیمی می باشد که ممکن است در یک مغازه خرده فروشی کوچک که قادر به ایفای تعهدات اجاره خود از جمله پرداخت اجاره بها نیست و بدین دلیل تعطیل می شود و یا در یک شرکت تولیدی بزرگ به دلیل نداشتن نقدینگی مطلوب و زیانهای مستمرسالانه رخ دهد. البته همه ی واحدهای تجاری برای دستیابی به موفقیت برنامه ریزی می کنند و عملیات خود را به سمت اجرای برنامه های خود راهبری می نمایند، اما برخی از آنان برای دستیابی به این هدف دست به عملیات مخاطره آمیز می زنندکه به ورشکستگی منجرمی شود. این جنبه ی غیر منتظره بودن درماندگی مالی است که آنرا خطرناک تر می سازد.به هرحال همه واحدهای تجاری که تداوم فعالیت ندارند درمانده مالی تلقی نمی شوند زیرا برخی از آنها با وجود عدم تداوم فعالیت به اهداف خود دست یافته اند. ورشکستگی رویدادی است که تاثیر بااهمیتی بر سهامداران، بستانکاران، مشتریان، مدیریت، کارکنان و سایر ذینفعان می گذارد.ازاین رو ورشکستگی هم از لحاظ اجتماعی و هم از لحاظ اقتصادی کشور را به چالش می کشد(آلتمن[1]،1968). به این دلیل اگر بتوانیم در مورد امکان وقوع درماندگی مالی و ورشکستگی پیش از رخداد واقعی آن اطلاعاتی بدست آوریم می توانیم آثار اقتصادی و اجتماعی آن را کاهش و یا از پیامدهای آن جلوگیری کنیم. بنابراین پیش بینی درست و صحیح درماندگی مالی در دنیای مالی بسیار اهمیت دارد. حسابداران باید علل پدید آورنده یدرماندگی مالی و ورشکستگی را به خوبی درک کنند، زیرا این حسابداران هستند که می توانند قبل از وقوع ورشکستگی مدیریت را آگاه ساخته و راه حل های پیشگیری را ارائه نمایند (نیوتن[2]،1998).

عوامل متعددی وجود دارد که پدیده ورشکستگی را تحت تاثیر قرار می دهند. نرخ بالای بهره و وجود بدهی های بیش از حد از جمله عواملی هستند که دارای تاثیر منفی بر وضعیت مالی شرکتها می باشند.

ویژگیهای خاص صنعت و قوانین و مقررات دولتی نیز می توانند در درماندگی مالی شرکتها نقش داشته باشند. به جز موارد بالا، مطالعات انجام شده نشان می دهد که شرکتهای تازه تاسیس خصوصی و شرکتهای کوچک تر به ترتیب نسبت به شرکتهای با سابقه و شرکتهای بزرگ آسیب پذیر ترند(دان و براداستریت[3]،1980). درچند دهه ی اخیر پژوهش های زیادی در زمینه ی وقوع ورشکستگی خصوصا در مورد پیش بینی ورشکستگی و درماندگی مالی صورت گرفته است.این مدلها موفقیت های زیادی داشته اند. عموما بکارگیری مجدد این مدلها برای مجموعه داده های متفاوت از داده های اولیه یعنی داده های متفاوت از نظر زمانی و یا داده های مربوط به شرایط یا سیستم های اقتصادی متفاوت نتوانسته اند موفقیتهای پیشین را تکرار نمایند. به هر حال با گذشت زمان شرایط تغییر می کند در نتیجه متغیرهای مورد استفاده در مدلها کارایی خود را ازدست می دهند (هابر[4]،2006). همچنین سیستم های اقتصادی که بر پایه آن طرح ریزی شدند متفاوت از دیگر بخش ها و یا کشور ها است. از این رو استفاده از مدلی که منطبق بر شرایط اقتصادی کشور باشد ضروری است. هدف این تحقیق ارزیابی میزان اثربخشی الگوهای جریان وجوه نقد و مدل پیش بینی ورشکستگی با استفاده از الگوریتمی است که با شرایط و سیستم اقتصادی کشور منطبق می باشد و بر اساس متغیرهای اثرگذار در ایران پایه ریزی شده که توسط محققان قبلی بدست آمده است.

 تشریح و بیان مسئله(2-1

مدیران، سهامداران، کارکنان، بستانکاران، مشتریان، سرمایه گذاران و سایر افراد ذینفع برای تصمیم گیری به اطلاعات نیازمند هستند و این نوع اطلاعات می تواند از طریق صورت های مالی که یکی از منابع تامین کننده نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان است، برآورده شود. تحلیل گران مالی با استفاده از اطلاعات مندرج در صورت های مالی شرکت ها قدرت تصمیم گیری را افزایش می دهند. یکی از ابزارهای تجزیه و تحلیل صورت های مالی، استفاده و بکارگیری نسبت ها و شاخص های مالی و غیر مالی استخراج شده از صورت های مالی است.

به عنوان مثال، نسبتهاینقدینگی، عملیاتیو غیره میتوانندبرایاستفاده کنندگان موثر باشند. یکی از راه هایی که می توان با استفاده از آن از فرصت های سرمایه گذاری مناسب تر بهره گیری کرده و از هدر رفتن منابع جلوگیری نمود، پیش بینی ورشکستگی است. به این ترتیب که در وهله اول، با ارائه هشدارهای لازم، می توان شرکت ها را نسبت به وقوع ورشکستگی هوشیار کرد تا آنها با توجه به این هشدارها، دست به اقدامات مقتضی بزنند و دوم اینکه، سرمایه گذاران فرصت های مطلوب سرمایه گذاری را از فرصت های نا مطلوب تشخیص دهند و منابع شان را در فرصت ها و مکان های مناسب سرمایه گذاری کنند. به هر حال نشانه های پریشانی مالی خود را به سرعت نشان نمی دهند بلکه در میان حجم انبوهی از اطلاعات مالی و غیر مالی خود را مستتر می سازند. رمز موفقیت در این زمینه شناسایی به هنگام مشکلات مالی است. یعنی زمانی که صدمات ناشی از این مشکلات اساسی نبوده و شرکت در ورطه نابودی قرار نگرفته باشد. در اینجا است که مدل های پیش بینی ورشکستگی اهمیت خود را نشان می دهند. این مدل ها همانند زنگ خطری مشکلات نهفته در ساختار مالی را آشکار می کنند و امکان عکس العمل به موقع را برای مدیران، سرمایه گذاران و سایر افراد و مراجع ذینفع فراهم می آورند.درماندگی مالی و ورشکستگی، هزینه های زیادی به همراه دارد که صدمات جبران ناپذیری را به اقتصاد یک کشور، وارد می کند. یکی از راههایی که می تواند به جلوگیری از درماندگی مالی کمک شایان توجهی کند، پیش بینی درماندگی مالی است. در فرهنگ آکسفورد واژه Distress به معنای پریشانی، درد، اندوه، فقدان منابع مالی و تنگدستی آورده شده است. از نقطه نظر اقتصادی، درماندگی مالی را می توان به زیان ده بودن شرکت تعبیر کرد که در این حالت شرکت دچار شکست [5]شده است (فرج زاده،1386). تداوم فعالیت شرکتها، موضوعی است که در فرآیند حسابرسی مورد ارزیابی قرار می گیرد. استاندارد حسابرسی شماره 570 ایران نحوه ی رسیدگی و اظهار نظر حسابرسان را نسبت به تداوم فعالیت شرکت ها مشخص نموده است(کمیته تدوین استانداردهای حسابرسی،1390 ). علیرغم اینکه حسابرسان از این استاندارد نیز استفاده می کنند، شرکت های متعددی بعد از دریافت گزارش حسابرسی مقبول واظهار نظر نادرست حسابرسان ورشکسته شده اند. حسابداران، حسابرسان، شاغلین در این حرفه و محققان بر این باورند که خصوصا در حسابرسی به یک ابزار نیاز است تا به اظهار نظر حسابرسان نسبت به تداوم فعالیت شرکتها کمک کند. بنابراین این مطالعه بدنبال شناسایی یک ابزار مناسب است تا حسابرسان به وسیله ی آن بتوانند به طور مناسب تر و معقول تر نسبت به تداوم فعالیت واحد های تجاری اظهار نظر نمایند.

تعدادی از مطالعات قبلی درصدد توسعه مدل های پیش بینی کننده ورشکستگی بر مبنای متغیر های مالی و سایر شاخص ها، از مشکلات مالی بر آمدند. مطالعات نشان می دهد که این مد ل ها می توانند ورشکستگی را با دقت زیاد چند سال قبل از وقوع ورشکستگی واقعی پیش بینی کنند. در این تحقیق نتایج الگوی جریان های نقدی با نتایج ناشی از مدل برنامه ریزی ژنتیک درپیش بینی ورشکستگی مقایسه می شود تا میزان اثربخشی آنها ارزیابی گردد و هر کدام که دارای دقت بالاتری باشد بعنوان ابزاری جهت پیش بینی وضعیت آتی شرکت ها معرفی شود.

حسابرسان معمولا بر اساس استانداردهای حسابرسی با توجه به نشانه هایی از جمله موارد زیر نسبت به تداوم فعالیت اظهار نظر می کنند:

[1] Altman

[2] Newton

[3] Dun and Bradstreet

[4] Haber

[5] Failure

دریافت فایل

---

جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید