جایگاه سیاست های پولی و مالی با تاکید بر بخش نفت در یک اقتصاد صادرکننده نفت با استفاده از مدل‌های DSGE (مورد ایران)WORD

چکیده:

در این رساله، یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی (DSGE) برای یک اقتصاد باز صادرکننده نفت طراحی و سپس برای اقتصاد ایران کالیبره، شبیه­سازی و با استفاده از تکنیک­های بیزین برآورد شده است. مدل فوق ویژگی­های مهم یک اقتصاد باز و نیز چسبندگی­های اسمی و واقعی اقتصاد را در بر می­گیرد. هدف اصلی در این رساله تبیین جایگاه سیاست­های پولی و مالی برای اقتصاد صادرکننده نفت ایران می­باشد. نتایج حاصل از شبیه­سازی و برآورد مدل DSGEبرای اقتصاد ایران نشان می­دهد که سیاست­های پولی و مالی بر پایه درآمدهای نفتی شکل می­گیرد. نهایتاً مدل طراحی شده به خوبی قادر به توضیح واقعیت­های اقتصاد ایران به عنوان یک کشور صادرکننده نفت می­باشد.

 واژگان کلیدی: کشورهای صادرکننده نفت، مدل DSGE، سیاست مالی، سیاست پولی، بخش نفت، اقتصاد ایران.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول:کلیات پژوهش........... 1

1-1- مقدمه2

1-2- سؤال‌های تحقیق6

1-3- فرضیه­های تحقیق7

1-4- اهداف تحقیق7

1-5- روش شناسی8

1-6- روش گردآوری اطلاعات و داده­ها13

1-7- جامعه آماری، روش نمونه­گیری حجم نمونه13

1-8- روش تجزیه و تحلیل داده­ها13

فصل دوم:نفت و اهمیت آن در اقتصاد ایران....................................................................................... 14

2-1- مقدمه15

2-2- واقعیات اقتصاد ایران در بخش نفت17

2-3- نفت و اهمیت آن در اقتصاد20

2-4- سیاست­های پولی و مالی و ارتباط آن با نفت برای ایران24

2-5- مطالعات تجربی انجام شده در زمینه نفت26

2-6- خلاصه و جمع­بندی29

فصل سوم:سیاست­های پولی و مالیو ارتباط آن با نفت.................................................................... 30

3-1- مقدمه31

3-2- سیاست­های پولی و بخش نفت در کشورهای صادرکننده نفت35

3-3- سیاست­های مالی و بخش نفت در کشورهای صادرکننده نفت39

3-3-1- سیاست مالی و رشد اقتصادی43

3-3-2- سیاست مالی در کشورهای صادرکننده نفت44

3-4- ارائه یک مدل تئوریک به منظور بررسی یک رونق صادراتی (نفت)47

3-4-1- رونقصادرات،قیمت­هاینسبیورقابت­پذیری: تحلیلنموداری48

3-4-1-1- اثرات بلندمدت48

3-4-1-2- عدم تعادل کوتاه مدت در بازار پول52

3-4-1-3- بررسی رفتار 56

3-4-2- تحلیل پویای مقایسه­ای58

3-4-2-1- معادلات ساختاری58

3-4-2-2- معادلات تفاضلی60

3-4-2-3- نماد61

3-4-2-4- پویایی­ها و فرم­های خلاصه شده­ی تفاضلی61

3-4-2-5- انتظارات ایستا62

3-4-3- بحثوگسترش65

3-4-4- پیوست66

3-5- خلاصه و جمع­بندی69

فصل چهارم:مبانی نظری الگوهای DSGE........................................................................................70

4-1- مروری بر مبانی نظری الگوهای DSGE71

4-1-1- علت نام­گذاری مدل DSGE75

4-1-2- ویژگی­های اصلی یک مدل کینزین جدید77

4-2- کارهای تجربی انجام شده در زمینه مدل­های DSGE78

4-3- خلاصه و جمع­بندی84

فصل پنجم:طراحی، کالیبراسیون و شبیه­سازی مدل DSGE برای اقتصاد ایران.............................. 85

5-1- مقدمه86

5-2- طراحی مدل DSGE برای اقتصاد ایران87

5-2-1- بخش خانوارها88

5-2-2- بنگاه­ها94

5-2-2-1- بنگاه­های داخلی94

5-2-2-1-1- تولیدکنندگان نهایی94

5-2-2-1-2- تولیدکنندگان کالاهای واسطه­ای95

5-2-2-2- واردکنندگان97

5-2-2-3- صادرکنندگان99

5-2-3- دولت و بانک مرکزی101

5-2-3-1- قید بودجه دولت101

5-2-3-2- تلفیق قید بودجه دولت و تراز پرداخت­های بانک مرکزی101

5-2-4- بخش خارجی106

5-2-5- شرط تسویه بازارها106

5-2-5-1- شرط تسویه حساب تراز پرداخت­ها106

5-2-5-2- قید کلی منابع106

5-3- قیمت­های نسبی، هزینه­های نهایی و نرخ ارز حقیقی107

5-4- بدست آوردن شرایط تعادل پویای اقتصاد112

5-5- لگاریتم-خطیکردنمعادلات بدست آمده از بهینه­سازی120

5-6- کالیبراسیون131

5-7- شبیه­سازی139

5-7-1- سناریوی اول (پایه)140

5-7-2- سناریوی دوم148

5-7-4- سناریوی سوم149

5-7-5- سناریوی چهارم150

5-7-6- مقایسه نتایج در سناریوهای پیشنهادی153

5-8- خلاصه و جمع­بندی157

فصل ششم: تخمین مدل DSGE برای اقتصاد ایران بااستفاده از روش بیزین.................................. 157

6-1- مقدمه158

6-2- روش­شناسی تخمین بیزین158

6-2-1- اقتصادسنجی بیزین158

6-2-2- چگالی پیشین مزدوج163

6-2-3- الگوریتم حداکثرسازی عددی164

6-2-4- الگوریتم MCMC تطبیقی164

6-3- داده­ها و توزیع­های پیشین165

6-3-1- داده­ها165

6-3-2- توزیع­های پیشین166

6-4- نتایج تجربی167

6-4-1- توزیع­های پسین تخمین زده شده167

6-4-2- خوبی مدل172

6-4-2-1- چک کردن مدها172

6-4-2-2- آزمون­های تشخیصی بروک و گلمن175

6-4-2-3- واکنش مدل به شوک­های ساختاری176

6-5- خلاصه و جمع­بندی181

فصل هفتم:خلاصه و نتیجه­گیری........................................................................................................ 182

7-1- مقدمه183

7-2- خلاصه تحقیق183

7-3- ارائه پیشنهادات و راهکارها186

7-3-1- پیشنهادات سیاستی186

7-3-2- پیشنهادات پژوهشی187

پیوست الف:لگاریتم- خطی سازی..................................................................................................... 188

الف-1- مکاتب مدل­سازی DSGE189

الف-2- لگاریتم-خطی سازی190

الف-2-1- پیش­نیازهای ریاضی لگاریتم-خطی سازی191

الف-2-2- بلوک­های سازنده روش پیشنهادی اوهلیگ و نحوه استخراج آن‌ها191

الف-2-3- لگاریتم-خطی سازی از طریق بسط تیلور194

پیوست ب:مدل­های حالت فضا و فیلتر کالمن................................................................................... 196

ب-1- مدل­های حالت فضا و فیلتر کالمن197

ب-2- فروض فیلتر کالمن199

ب-2-1- سیستم دینامیک خطی199

ب-2-2- مشخصات آشوب199

ب-3- استخراج فیلتر کالمن201

ب-4- پیش­بینی 202

ب-5- به هنگام کردن 203

ب-6- پیش­بینی 203

ب-7-برآورد پارامترهای مدل به روش حداکثر راستنمایی204

ب-8- پارامترهای متغیر در طول زمان (TVP)205

ب-9- مدل‌های رگرسیون خطی با ضرایب مختلف در زمان206

پیوست ج:نمودارهای مربوط بهشوک­های هموار شده..................................................................... 208

منابع و مأخذ........................................................................................................................................ 210

 

فهرست جدول­ها

عنوان صفحه

جدول ‏3‑1.نمایش فرم معمول بازی بین حاکمان پولی و مالی..................................................................................32

جدول 5- 1. مقدار کالیبره شده پارامترهای مدل...........................................................................................................134

جدول 5- 2. مقادیر ایستای بلندمدت متغیرهای مدل..................................................................................................138

جدول 5- 3. مقایسه گشتاورهای روندهای واقعی و شبیه­سازی شده در سناریوی پایه..........................................141

جدول 6- 1. نتایج حاصل از برآورد بیزی پارامترهای مدل...........................................................................................168

 فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار ‏2‑1. قیمت سبد اوپک طی دوره زمانی 2001 الی 2015. 15

نمودار ‏2‑2. 10 صادر کننده اول نفتی جهان در سال 2012. 16

نمودار ‏2‑3. 10 تولیدکننده اول نفتی جهان در سال 2012. 17

نمودار ‏2‑4. تولید و صادرات نفت خام در دوره زمانی 1357 الی 1389 در ایران 18

نمودار ‏2‑5. درآمدهای حاصل از صادرات نفتی و درآمد ملی در ایران بر حسب میلیارد ریال.. 19

نمودار ‏2‑6. نسبت صادرات نفتی به GDP بر حسب درصد.. 19

نمودار ‏3‑1. موقعیت تعادلی اولیه قبل از وقوع رونق نفتی.. 50

نمودار ‏3‑2. موقعیت تعادلی بعد از وقوع رونق نفتی.. 51

نمودار ‏3‑3. اثرات کوتاه­مدت افزایش برونزا در قیمت نفت که منجر به مازاد عرضه پول می­شود.. 55

نمودار ‏3‑4. اثرات کوتاه­مدت افزایش برونزا در قیمت نفت که منجر به مازاد تقاضای پول می­شود.. 56

نمودار ‏3‑5. بررسی رفتار .... 57

نمودار 5- 1. مرور کلی بر مدل­های DSGE. 86

نمودار 5- 2. توابع ضربه-واکنش متغیرهای اقتصادی نسبت به شوک قیمت نفت در سناریوی پایه.. 142

نمودار 5- 3. توابع ضربه-واکنش متغیرهای اقتصادی نسبت به شوک مارک آپ قیمت­های داخلی در سناریوی پایه.. 146

نمودار 5- 4. توابع ضربه-واکنش متغیرهای اقتصادی نسبت به شوک مارک آپ قیمت کالاهای صادراتی در سناریوی پایه.. 147

نمودار 5- 5. توابع ضربه-واکنش متغیرهای اقتصادی نسبت به شوک قیمت نفت در سناریوی دوم.. 148

نمودار 5- 6. توابع ضربه-واکنش متغیرهای اقتصادی نسبت به شوک قیمت نفت در سناریوی سوم.. 150

نمودار 5- 7. توابع ضربه-واکنش متغیرهای اقتصادی نسبت به شوک قیمت نفت در سناریوی چهارم.. 152

نمودار 5- 8. مقایسه واکنش حجم پول نسبت به شوک مثبت قیمت نفت در سناریوهای پیشنهادی.. 153

نمودار 5- 9. مقایسه واکنش تورم نسبت به شوک مثبت قیمت نفت در سناریوهای پیشنهادی.. 154

نمودار 5- 10. مقایسه واکنش دارایی­های خارجی بانک مرکزی نسبت به شوک مثبت قیمت نفت در سناریوهای پیشنهادی.. 154

نمودار 5- 11. مقایسه واکنش تولید نسبت به شوک مثبت قیمت نفت در سناریوهای پیشنهادی.. 155

نمودار 5- 12. مقایسه واکنش صادرات کالاها و خدمات نسبت به شوک مثبت قیمت نفت در سناریوهای پیشنهادی.. 155

نمودار 5- 13. مقایسه واکنش نرخ ارز حقیقی نسبت به شوک مثبت قیمت نفت در سناریوهای پیشنهادی.. 156

نمودار 6- 1.روند واقعی و هموار شده متغیرهای قابل مشاهده.. 166

نمودار 6- 2. نمودار توزیع‌های پیشین و پسین پارامترهای مدل.. 170

نمودار 6- 3. مد توزیع پسین.. 173

نمودار 6- 4. نمودارهای همگرایی الگوریتم متروپولیس هستینگز (بروک و گلمن (1998)).. 175

نمودار 6- 5. توابع ضربه-واکنش شوک تکنولوژی.. 176

نمودار 6- 6. توابع ضربه-واکنش شوک قیمت نفت.. 177

نمودار 6- 7. توابع ضربه-واکنش شوک مارک آپ قیمت کالاهای داخلی 179

نمودار 6- 8. توابع ضربه-واکنش شوک مارک آپ قیمت کالاهای صادراتی 180

نمودار پ-1- شوک­های هموار شده................................................................................................................................209

 1. فصل اول

1. کلیات پژوهش

 1-1- مقدمه

در کشورهای صادرکننده نفت از جمله ایران شوک­های نفتی پیوندی گسسته ناپذیر با بخش­های مختلف اقتصادی دارند و بنابراین نقش مهمی را در بروز نوسانات تولید و تورم در این کشورها ایفا می­نماید.

قیمت­های نفت در چند سال گذشته افزایش­های چشمگیری یافته است. تغییر در قیمت­های نفت اثر مستقیم بر روی سطح قیمت­های کل اقتصاد دارد، این تغییر قیمت بر روی تصمیمات بین دوره­ای و درون دوره­ای مصرف موثر می­باشد، هم­چنین بر ساختار هزینه بنگاه­ها تأثیر می­گذارد و از این کانال اثر ثانویه بر روی قیمت­های داخلی دارد. بنابراین شاخص بندی قیمت و دستمزد ممکن است اثرات شوک­های قیمت نفت بر روی تورم و تولید را گسترش دهد.

در کشورهای صادرکننده نفت درآمدهای حاصل از صادرات نفت، به عنوان درآمد بخش دولتی محسوب و از طریق خزانه وارد بودجه می­شود. کشورهای صادرکننده نفت به دلیل ساختار و مسایل سیاسی آن‌ها، دولت به عنوان بزرگ­ترین کارگزار اقتصادی کشور در اغلب بخش­های تولیدی و خدماتی حضور فعال دارد. انتظارات سیاسی و اجتماعی از دولت که عموماً فاقد مبنای اقتصادی است، سبب می­شود که اغلب تأثیرات هزینه­های سرمایه­ای دولت نیز همانند هزینه­های جاری باشد. سرمایه­گذاری دولتی از برنامه زمان­بندی مدون خود تبعیت نمی­کند، حجم سرمایه­گذاری از رقم پیش­بینی شده فراتر می­رود و مدیریت دولتی غیر کارامد نیز سبب می­شود که اثرات توسعه­ای این قبیل سرمایه­گذاری­ها ضعیف باشد (مهرآرا & میری, رابطه ی میان درآمدهای نفتی و ارزش افزوده بخش های مختلف اقتصادی در کشورهای صادرکننده ی نفت: ایران، مکزیک و ونزوئلا, 1389). تزریق درآمدهای یاد شده در این کشورها، نظیر ایران سبب افزایش تقاضای کل می‌گردد، از آن جایی که بخش عرضه کل که برآیند بخش­های داخلی است نمی­تواند به تقاضای ایجاد شده پاسخ گوید، بنابراین منجر به افزایش تورم می­شود و تورم نیز به نوبه­ی خود علاوه بر متغیرهای اقتصادی بر متغیرهای سیاسی و اجتماعی اثر می­گذارد.

از طرفی کاهش قیمت نفت سبب می­شود که دولت، به علت عدم انعطاف­پذیری هزینه­های جاری، که بخش عمده آن مربوط به حقوق و دستمزد کارکنان دولتی است، از هزینه­های عمرانی بکاهد و آن را به هزینه­های جاری منتقل کند. بنابراین اولین اثر آن ظهور انبوهی از طرح­های نیمه تمام در بخش عمرانی است. این مسئله سبب رکود و بیکاری به خصوص در بخش­هایی می­شود که عمدتاً از کارگران غیر ماهر استفاده می­کنند و بدین ترتیب بی­ثباتی از حوزه اقتصاد به حوزه­های اجتماعی و سیاسی نیز سرایت می­کند. بخش ارزی، تراز پرداخت­ها و کسری بودجه را تحت تأثیر قرار می­دهد و تورم که از همان ابتدا وجود داشته است سبب کاهش رشد اقتصادی می­شود (خوش اخلاق & موسوی محسنی, 1385).

یکی از مهم‌ترین کارکردهای نفت که در این رساله نیز به آن پرداخته شده است، اهمیت قیمت نفت و درآمدهای نفتی می­باشد. مثلاً اینکه مقدار نفت کم یا زیاد باشد یا اینکه درآمد نفت کم یا زیاد باشد، می­تواند سیاست­های پولی و مالی را تحت تأثیر قرار دهد.

بنابراین با توجه به مباحث بالا و اهمیت نفت در کشورهای صادرکننده نفت از جمله ایران در این رساله یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی با تاکید بر بخش نفت و برای یک کشور صادرکننده نفت طراحی شده است و در آن سیاست­های پولی و مالی بررسی شده است. سپس این مدل برای کشور ایران آزمون شده است. هدف اصلی در این رساله تخمین و برآورد پارامترهای واکنش­های سیاستی می­باشد. بدین منظور مدل با استفاده از رویکرد بیزین تخمین زده شده است. لازمه این کار این است که بخش­های مختلف اقتصادی به صورت دقیق و بر اساس شرایط اقتصادی ایران تصریح شود. چرا که تصریح کردن بخش­های ایران بر اساس روابط نادقیق ممکن است نتایج درستی را به ما ندهد و لذا در سیاست­گذاری دچار اشتباه شویم.

برای شروع لازم است درک درستی از مدل­های تعادل عمومی پویای تصادفی (DSGE[1]) و مدل­های تعادل عمومی محاسباتی (CGE[2]) و تفاوت بین آن‌ها داشته باشیم.

مدل­های تعادل عمومی، کل اقتصاد را به صورت تعادلی و عمومی نگاه می­کند. الگوهای تعادل عمومی از لحاظ خرد به دیدگاه والراس برمی­گردد. در این دیدگاه بخش­ها، عوامل اقتصادی و ... با یکدیگر ترکیب می­شوند و در نهایت بازار تسویه می­شود و عدم تعادل­ها برطرف می­شود. در واقع مبنای کار به این صورت است که عوامل اقتصادی سود خود را حداکثر می­کنند، خانوارها مطلوبیت خود را حداکثر می­کنند، دولت نقش تنظیم کننده دارد. هم چنین عرضه از حاصل جمع تولید بنگاه­ها حاصل می­شود. بخشی از تولید تحت عنوان واردات از کشور خارج می­شود و بخشی از کمبود از خارج کشور وارد می­شود و در نهایت سرمایه­گذاری کل اقتصاد با پس انداز کل اقتصاد برابر می­شود. حال الگوی تعادل عمومی محاسباتی (CGE) با الگوی تعادل عمومی والراسی بسته می­شود. در این الگو هنگامی که شوک به اقتصاد وارد می­شود به دلیل اینکه پایه­ها و مبانی به صورت خردی بسته شده است، لذا شوک از کانال قیمت نسبی وارد می­شود. پس به طور خلاصه مدل­های CGE مدل­های واقعی هستند و لذا شوک اسمی مانند پول داخل آن قرار نمی­گیرد.

در مدل­های DSGE نگاه کلان می­باشد نه خردی. اما دیدگاه کلانی که وجود دارد دارای مبانی تئوریک و پایه­های خردی می­باشد. مدل­های DSGE به روابط پایه­ای و مبناها اهمیت می­دهد ولی اثر این مبناها را الگوسازی نمی­کند. بنابراین در مدل­های DSGE روابطی که بر روی آن‌ها کار می­کنیم روابط کلان اقتصادی می­باشد. شرایط مرتبه اول معادلات بر اساس تئوری­های اقتصاد خردی الگو می­شود به عبارت دیگر روابط FOC روابط تجمیع شده خرد می­باشد. بر همین اساس شوک­ها نیز شوک­های کلان می­باشد: مثل شوک پولی، شوک­های هزینه دولت، تکنولوژی، ارز و...

نکته­ای که در اینجا وجود دارد این است که حداکثرسازی مطلوبیت، حداکثرسازی سود در ایران با سایر کشورها تفاوتی ندارد. مشکل قاعده پولی می­باشد که بانک مرکزی اعمال می­کند. مشکل عدم تنظیم بازار پول است که نمی­تواند سیاست­های خودش را از کانال نرخ سود وارد کند. مشکل کنترل نرخ سود است که سیاست پولی عملکرد خودش را به درستی انجام نمی­دهد.

منتها تفاوتی که وجود دارد این است که شرایط تعادل پویای اقتصاد[3] در کشورهای توسعه یافته از یک بازار رسمی استخراج می­شود اما شرایط تعادل پویای اقتصاد در ایران در برخی بخش­ها از یک بازار غیررسمی (سیاه) استخراج خواهد شد. به عنوان مثال با توجه به اخلالی که در نرخ سود وجود دارد قیمت پول از یک بازار سیاه استخراج خواهد شد. بنابراین لازمه این کار شناسایی عدم تعادل­های اقتصادی از جمله بازار پول، مالی و ارز می­باشد.

به عنوان مثال سرمایه­گذار بر اساس تفاوت بین نرخ سود بازار و نرخ سود بانکی رفتار خودش را تنظیم می­کند و هر چه این تفاوت افزایش یابد رفتار وی نیز تغییر می­کند؛ لذا مدل­سازی رفتار سرمایه­گذار بر اساس تفاوت بین این دو نرخ نتیجه بهتری را نسبت به حالتی که صرفاً بر اساس نرخ سود بانکی تنظیم شود در پی خواهد داشت.

بدین منظور لازم است بخش­های اقتصادی به صورت دقیق تنظیم شود. یکی از مهم­ترین بخش­هایی که باید تنظیم شود بخش­های پولی و بخش دولت می­باشد؛ لذا تعیین قاعده پولی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. قاعده پولی متشکل از سه بخش بانک مرکزی و پایه پولی، بازار ارز و انتخاب رژیم ارزی و محدودیت بودجه دولت می­باشد. از تلفیق این سه، حساب تلفیقی بدست می­آید که اهمیت ارز، پول و بودجه دولت در قاعده پولی دیده می­شود. عمدتاً در کارهای قبلی که صورت گرفته است بدون توجه به جایگاه اقتصادی ایران عمدتاً با استفاده از قاعده تیلور، به استخراج قاعده سیاست پولی پرداخته شده است. شوک­های نفتی، حساب تلفیقی دولت و بانک مرکزی را تحت تأثیر قرار می­دهد. به عبارت دیگر در زمان بروز شوک­های منفی نفتی که عمدتاً با افزایش هزینه­های دولتی اتفاق می­افتد، قاعده سیاست پولی بر روی اعتبار داخلی[4] بسته می­شود. به دلیل اینکه در این حالت ارز از کنترل دولت خارج می­باشد و ارز کارکرد خود را به درستی انجام نمی­دهد. در این حالت بیشتر اعتبار داخلی است که کار می­کند. به عبارت دیگر در صورت بروز شوک­های منفی نفت درآمد دولت کاهش یافته و سیاست­های مالی در جهت انقباضی می­باشد و در این حالت تورم از کانال نرخ ارز کنترل نمی­شود بلکه بیشتر از طریق پایه پولی[5] کنترل می­شود. هم­چنین در صورت بروز شوک­های مثبت نفتی تنظیم قاعده پولی با استفاده از نرخ ارز می­باشد. به عبارت دیگر در حساب تلفیقی منابع خارجی بالاتر می­رود.

هم­چنین در این رساله بخش دولتی به صورت دقیق مورد بررسی قرار می­گیرد. به عبارت دیگر درآمدهای دولتی و هزینه­های دولتی مورد بررسی قرار گرفته است. در این بخش این سؤال بررسی خواهد شد که آیا واقعاً افزایش درآمد نفت و سرمایه­گذاری دولت می­تواند رشد اقتصادی را زیاد کند؟ به عبارت دیگر درآمدهای نفتی بر روی تولید چه نقشی را ایفا می­کنند و اینکه آیا باید درآمدهای نفتی به سمت تولید کانالیزه شود یا خیر؟

بعد از تنظیم کردن بخش­های مختلف مدل DSGE شوک­ قیمت و تولید نفت وارد مدل خواهد شد و سپس اثر این شوک­ها بر روی قواعد پولی بررسی خواهد شد.

ساختارهای اصلی مدل تعادل عمومی پویای تصادفی به صورت زیر تنظیم شده است:

دریافت فایل

---

جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید