ارزیابی طرح های بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری با رویکرد برنامه ریزی مشارکتی (نمونه موردی: محله مهدی آباد قصردشت-شیراز )
 سودمندیرویکردهایمشارکتجویانهواستفادهازمشارکتمردمیدرپروژههاینوسازیو بهسازیبافتهایفرسودهشهری،امریانکارناپذیراستبهطوریکه،امروزهارگانهایدولتی، مقاماتتصمیمگیرندهومجریانطرحها،همگیبهاینموضوعواقفشده اندکهحضورومشارکت مردمدرامورشهربهویژهدر ارتباط با بافتهایفرسوده،نقشاصلیرادرتحققپذیریاینطرحها ایفامینمایند. بهسازی شهری از طریق تصمیمگیری مشارکتی در سطح محلی امکان پذیر میگردد.دراینراستاهدف اصلی این پژوهش تحلیلی- پیمایشی ارزیابی طرح بهسازی و نوسازی مشارکتی محله مهدی آباد، به منظور سنجش میزان موفقیت این طرح در بهبود وضعیت محله و کیفیت زندگی ساکنان آن، از زمان اجرا تاکنونمیباشد. بدین منظور پس از بررسی ادبیات نظری و سوابق تحقیق، معیارها و شاخصهای موثر بر بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری با رویکرد مشارکتی استخراج شده و سپس این معیارها در یک مدل سنجش بنا به موارد مذکور امکانات و محدودیت های پژوهش، وضعیت نمونه موردی و اهداف طرح مصوب و پژوهش پالایش و دسته بندی شدند. سپس به مقایسه تطبیقی شاخصهای بهسازی و نوسازی مشارکتی با وضع موجود محله پرداخته شد. جهت ارزیابی شاخصهای ذهنی از پرسشنامه و جهت ارزیابی شاخصهای عینی با استفاده از نقشه، آمارهای موجود و برداشتهای میدانی، محدوده مورد نظر مورد بررسی قرار گرفت و نتایج حاصله با میزان استاندارد شاخصها مقایسه شد و مطابق با مقیاس طیف لیکرت ارزشگذاری شدند. برای بررسی و ارزیابی طرح مصوب محله نیز اهداف و مقاصد اعلام شده در طرح با استاندارد طرحهای بهسازی بافت فرسوده (مبانی نظری پژوهش) و وضع موجود محله مقایسه شد. همچنین طرح مصوب محله، از دیدگاه ساکنان و مدیران و مسئولین شهری نیز ارزیابی شد و میزان موفقیت طرح در جلب مشارکت مردمی سنجیده شد. با توجه به نتایج حاصله میزان موفقیت و اثرگذاری طرح از زمان اجرا تاکنون، ضعیف ارزیابی میشود که با توجه به اینکه طرح هنوز در مراحل اولیه اجرا میباشد، فرصت برگشت و اصلاح مسیر وجود دارد. واژ‌گان کلیدی:مرمت شهری، بافتفرسوده، بهسازی و نوسازی، برنامه ریزی مشارکتی، محله مهدی آباد شیراز. فهرست مطالب موضوع...........................................................................................................شماره صفحه 1 -کلیات تحقیق2 مقدمه2 1-1- طرح مسئله2 1-2- اهمیت موضوع3 1-3- ضرورت انجام پژوهش6 1-4- انتخاب عرصه پژوهش7 1-5- معرفی طرح مصوب محله9 1-6- اهداف پژوهش9 1-7- سوالات پژوهش10 1-8- پیشینه پژوهش10 1-9- فرضیات تحقیق12 1-10- روش تحقیق13 1-11- مراحل تحقیق13 1-12- روش و ابزار گردآوری اطلاعات15 1-13- جامعه آماری و تعداد نمونه و روش نمونه گیری15 1-14- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات16 1-15- مفاهیم و اصطلاحات16 2 - مروری بر متون مرتبط با موضوع پژوهش و ادبیات تحقیق20 مقدمه20 2-1- مرمت شهری20 2-1-1- روایتهای سه گانه مرمت شهری21 2-1-2- زبان مرمت شهری و استعاره فرسودگی شهر23 2-1-3-نظریه های بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری27 2-1-3-1- نظریه اعیان سازی27 2-1-3-1-1- شکاف اجاره املاک28 2-1-3-1-2- شکاف قیمت30 2-1-3-2- نظریه محرومیت زدایی و راهبرد برنامه ریزی اجتماعی31 2-1-3-3- الگوی جایگزینی32 2-1-3-4- الگوی پالایش شهری32 2-1-3-5- راهبرد خودکفایی و خود تنظیمی33 2-1-3-6- طرح تجمیع33 2-1-3-7- استفاده از سرمایه اجتماعی راه حلی پایدار در حل مسئله بافتهای فرسوده35 2-1-3-8- دیدگاه توسعه پایدار در مرمت شهری36 2-1-4- انواع فرسودگی37 2-1-5- انواع بافت های فرسوده39 2-1-5-1- بافت های شهری دارای میراث تاریخی- فرهنگی39 2-1-5-2- بافت شهری فاقد میراث تاریخی و فرهنگی39 2-1-5-3- بافتهای فرسوده روستایی- شهری39 2-1-5-4- بافت های حاشیه ای40 2-1-6- ویژگی بافت های فرسوده40 2-1-7- معیارها و شاخص های فرسودگی42 2-1-7-1- معیارهای تعیین بافت های فرسوده بر اساس مصوبه شورای عالی شهرسازی45 2-1-8- « تجدید نسل» به عنوان راهبردی برای مرمت و حفاظت شهری45 2-1-8-1- تکوین نگرش تعاملی46 2-1-8-2- فرهنگ محملی برای بازآفرینی47 2-1-8-3- محیط زیست، قیدی برای بازآفرینی47 2-1-8-4- صنعت زدایی، مجال و ضرورتی برای بازآفرینی48 2-1-8-5- خدماتی شدن، «بازآفرینی شهری» و تجدید ساختار کالبدی- کارکردی49 2-1-8-6- توسعه از درون، «بازآفرینی» و بازگشت به شهر49 2-1-9- مداخله در بافت های فرسوده50 2-1-9-1- محتوای مداخله در بافت های فرسوده50 2-1-9-2- اهداف مداخله در بافت های فرسوده52 2-1-9-3- رویکردها و روشهایمداخلهدربافتهایشهری52 2-1-10- جمع بندی55 2-2- رویکرد مشارکتی57 2-2-1-مفاهیم وتعاریف مشارکت57 2-2-2- انواع مشارکت58 2-2-2-1- نقش مردم58 2-2-2-1-1- مشارکت فعال58 2-2-2-1-2 - مشارکت منفعل59 2-2-2-2- موقعیت مردم (در قبال طرح ها وبرنامه ها)59 2-2-2-2-1- مشارکت انگیزشی59 2-2-2-2-2- مشارکت تعاملی60 2-2-3- طبقه بندی الگوهای مشارکت60 2-2-3-1- برحسب نوع مشارکت61 2-2-3-1-1- مشارکت در تصمیم گیری ومدیریت61 2-2-3-1-2- مشارکت درتامین مالی هزینه انجام طرحها62 2-2-3-1-3- مشارکت در تامین نیروی انسانی62 2-2-3-2- برحسب زمینه مشارکت63 2-2-3-3- برحسب نوع سازماندهی63 2-2-4- طیف مشارکت ها64 2-2-4-1- مقیاس کلان (بخش دولتی)64 2-2-4-2- مقیاس میانی( بخش خصوصی)65 2-2-4-3- مقیاس خرد (نهادهای محلی)66 2-2-5- نظریه های شهرسازی برنامه ریزی مشارکتی66 2-2-5-1- نظریهجیمزمیجلی67 2-2-5-2- نظریهشریارنشتاین68 2-2-5-3-نظریهاسکاتدیویدسون70 2-2-5-4-نظریهدیویددریسکل71 2-2-5-5-نظریه میانجی گری73 2-2-6- ارزیابینظریههایشهرسازیمشارکتی در زمینه نوسازی بافتهای فرسوده75 2-2-6-1- معیارهایارزیابینظریهها76 2-2-6-2- دستهبندینظریههاباتوجهبهشرایطایران77 2-2-6-3- بررسینظریههایمشارکتیبافت فرسوده وتلفیقآنهاباشرایطایران78 2-2-7- دیدگاههای مشارکت79 2-2-7-1- رهیافت ابزاری79 2-2-7-2- رهیافت توسعه ای80 2-2-7-3- مشارکت بعنوان حق مردم80 2-2-8- مشارکت و برنامه ریزی محله- مبنا82 2-2-8-1- مشخصات نهاد مشارکت محله ای83 2-2-8-2- الزامات تشکیل نهاد مشارکت محله ای85 2-2-8-3- مزایای مشارکت مردم در برنامه ریزی محله85 2-2-9- جمع بندی87 2-3- بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری با رویکرد مشارکتی88 2-4- سوابق تحقیق90 2-4-1- تجربیات موفق بهسازی و نوسازی مشارکتی بافت فرسوده100 2-4-1-1- تجربیات جهانی بهسازی و نوسازی بافت فرسوده100 2-4-1-2- تجربیات بهسازی و نوسازی بافت فرسوده درایران104 2-4-1-2-1- سنتزنهایی تجربیات بهسازی و نوسازی ایران106 2-5- جمع بندی و نتیجه گیری108 3- معرفی عرصه پژوهش و طرح مصوب119 مقدمه119 3-1- شناخت محدوده مورد مطالعه119 3-1-1- پیشینهتاریخیووجه تسمیه120 3-1-2- شناخت ویژگی های جمعیتی و اقتصادی121 3-1-3- تعیینوتدقیقمحدودهموردمطالعه121 3-1-4- بررسی نقش محدوده در شهر شیراز123 3-1-5- جایگاه محدوده در طرح تفصیلی شهر شیراز124 3-1-6- جایگاه محدوده در طرح بازنگری طرح تفصیلی125 3-2- معرفی طرح مصوب محدوده مورد مطالعه125 4- شناخت تحلیلی عرصه پژوهش و تجزیه و تحلیل اطلاعات129 مقدمه129 4-1- روش شناسی تحقیق129 4-1-1- روش تحلیل اطلاعات حاصل از پرسش نامه130 4-1-1-1-تعداددرجاتمقیاسلیکرت131 4-1-1-2-تعیین پایایی پرسشنامه132 4-1-2- روش تحلیل اطلاعات حاصل از برداشت های میدانی133 4-2- مقایسه تطبیقی شاخص های بهسازی و نوسازی مشارکتی با وضع موجود محله133 4-2-1- بررسی وتحلیلشاخصهای کیفیت زندگی در محله134 4-2-1-1- بررسیوضعیتکالبد و ساختار شهری135 4-2-1-1-1- وضعیت کاربری اراضی موجود135 4-2-1-1-2- میزان کمبود یا مازاد سرانه کاربری ها نسبت به سرانه استاندارد136 4-2-1-1-3- بررسی وضعیت حمل و نقل و شبکه معابر136 4-2-1-1-4-تعداد طبقات ابنیه موجود در بافت139 4-2-1-1-5- مساحت واحدهای مسکونی141 4-2-1-1-6-تراکم محله141 4-2-1-1-7- تراکم ساختمانی142 4-2-1-1-8- وضعیت فضای سبز و پارک های محله ای142 4-2-1-1-9- وجود مسیرهای پیاده مناسب143 4-2-1-1-10- وضعیت آب و فاضلاب، تامین انرژی و خدمات ارتباطی143 4-2-1-2- بررسیوضعیتتوسعه یافتگی اقتصادی144 4-2-1-2-1- ترکیب شغلی اعضای خانوار144 4-2-1-2-2- نرخ اشتغال145 4-2-1-2-3- درصد شغل های محلی145 4-2-1-2-4- درصد اراضی با کاربری تجاری و صنعتی146 4-2-1-2-5- بررسی ارزش زمین و املاک محدوده146 4-2-1-3- بررسیوضعیتسیمای شهری محله147 4-2-1-3-1- منظروسیمایشهریمحله147 4-2-1-3-2- کیفیت طراحی فضاهای عمومی محله (بدنه و کف سازی)148 4-2-1-3-3- کیفیت روشنایی فضاهای عمومی و معابر محله148 4-2-1-4- بررسیوضعیتتوسعه یافتگی فردی و اجتماعی149 4-2-1-4-1- ترکیبسنیوجنسیاعضایخانوار149 4-2-1-4-2- تعدادخانواردر واحد مسکونی149 4-2-1-4-3- بعد خانوار150 4-2-1-4-4- متوسط نفر در اتاق150 4-2-1-4-5- نحوه تصرف مسکن150 4-2-1-4-6- ترکیب سواد افراد151 4-2-1-4-7- میزان تعهد و مسئولیت پذیری152 4-2-1-4-8- وضعیت همگونی اجتماعی جمعیت153 4-2-1-4-9- میزان تعاملات بین افراد153 4-2-1-5- توان باهمستان در حکمروایی154 4-2-1-5-1- وضعیت شوراها و نهادهای محلی154 4-2-1-5-2- میزان قدرت و نفوذ شورا و نهادهای محلی154 4-2-1-5-3- وضعیت توجه نهادهای دولتی به تصمیمات محلی155 4-2-2- بررسی وتحلیلشاخصهای فرسودگی در محله156 4-2-2-1- فرسودگی کالبدی157 4-2-2-1-1- وضعیت دانه بندی بافت و درصد قطعات ریزدانه157 4-2-2-1-2- وضعیت نفوذ پذیری بافت و عرض معابر159 4-2-2-1-3-کیفیت ابنیه موجود و درصد قطعات با درجه فرسودگی بالا160 4-2-2-1-4-عمر بنا163 4-2-2-1-5- نوع مصالح به کار رفته در ابنیه موجود در بافت163 4-2-2-1-6- کیفیت دسترسی به نیازهای روزمره166 4-2-2-1-7- کیفیت دسترسی به حمل و نقل عمومی167 4-2-2-2- فرسودگی محتوایی168 4-2-2-2-1- شاخص های اقتصادی168 4-2-2-2-2- شاخص های اجتماعی-فرهنگی170 4-2-2-2-3- شاخص های زیست محیطی172 4-2-3- بررسی وتحلیلشاخصهای سنجش مشارکت174 4-2-3-1- گروه های ذینفع و ذینفوذ175 4-2-3-1-1- سازمانهای دولتی (سیاستهای مردم گرا)175 4-2-3-1-2- شهروندان (جنبش های مردمی)176 4-2-3-1-3- متخصصین فنی (طرح های مردمی)177 4-2-3-2- عوامل موثر بر میزان مشارکت179 4-2-3-2-1- عوامل فردی و روانشناسی179 4-2-3-2-2- عوامل اجتماعی و فرهنگی182 4-2-3-2-3- عوامل اقتصادی183 4-2-4- جمع بندی شاخص ها184 4-3- بررسی و ارزیابی طرح بهسازی و نوسازی مشارکتی مصوب محله188 4-3-1- شناخت و بررسی وضع موجود محله189 4-3-2- شناخت و طبقه بندی اهداف کلی و جزئی اعلام شده طرح مصوب محله189 4-3-3- مقایسه اهداف و مقاصد اعلام شده در طرح مصوب با استانداردهای جهانی190 4-3-4- مقایسه اهداف طرح مصوب با وضع موجود محله192 4-3-5- ارزیابی طرح از دیدگاه ساکنان محله193 4-3-6- ارزیابی طرح از دیدگاه مدیران و مسئولین شهری194 4-3-7- ارزیابی میزان موفقیت طرح در جلب مشارکت مردمی195 4-3-7-1- میزان تمایل ساکنان به مشارکت در طرح و زمینه های مشارکت195 4-3-7-2- میزان مشارکت مردم در طرح196 4-3-8- ارزیابی میزان موفقیت و اثرگذاری طرح197 5 - جمع بندی، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات و راهکارها200 مقدمه200 5-1- پاسخ به سوالات و فرضیات پژوهش200 5-2- جمع بندی204 5-3- بررسی مشکلات محله و ارائه راهکارهای پیشنهادی205 5-3-1- تقویت اعتماد اجتماعی در محله207 5-3-2- دخالتدادن ساکناندرفرآیندتصمیمگیری208 5-3-3- تشکیل ستادهای مردمی جهت رفع موانع و مشکلات محله (CBO ,NGO)208 5-3-4- افزایش رفاه عمومی و آسایش مردم208 5-3-5-توجه به منافع فردی209 5-3-6- سودرسانی طرح ها به ساکنان209 5-3-7- تامین منابع مالی210 5-3-8- ایجاد دفاتر خدمات نوسازی در سطح محله211 پیوست 1- نمونه پرسشنامه مردم213 پیوست 2- نمونه پرسشنامه مسئولین و کارشناسان شهری216 منابع فارسی220 منابع لاتین228 منابع اینترنتی232 فهرست جداول جدول 1- 1- معانی و مفاهیم واژه های کلیدی17 جدول 2- 1- میزان فرسودگی فضای شهری و نوع اقدامات متناسب با آن38 جدول 2- 2- معیارهایچهارگانهوشاخصهایفرسودگیبافتشهری43 جدول 2- 3- اهداف و شیوه های اقدام در انواع مداخله53 جدول 2- 4- انواع روش های مداخله در بافت های فرسوده شهری53 جدول 2- 5- مداخله از دیدگاه عمده ترین صاحب نظران54 جدول 2- 6- نردبانمشارکتشهروندیآرنستاین68 جدول 2- 7- ارزیابینظریههایشهرسازیمشارکتیبرحسبانگارهتلفیقی.79 جدول 2- 8- خلاصه مطالعات صورت گرفته در ایران91 جدول 2- 9- خلاصه مطالعات صورت گرفته در سایر کشورها96 جدول 2- 10- تجربیاتجهانیدرزمینهمداخلهدرفضاهایکهنشهر101 جدول 2- 11-تجارب موفق نوسازی مشارکتی بافتهای فرسوده درسطح بین المللی103 جدول 2- 12- سابقهمداخلهدربافتهایفرسودهشهریایران105 جدول 2- 13- جایگزینیانگارههایسنتزشدهدرمدلسیستماتیکبرنامهریزی107 جدول 2- 14- شاخصهای ارزیابی طرحهای بهسازی و نوسازی مشارکتی بافت فرسوده109 جدول 3- 1- اهداف،راهبردها،سیاستهاواصولپیشنهادیطرح بهسازی محله126 جدول4- 1- ارزشگذارى شاخص هابهروشلیکرت132 جدول4- 2- میزان آلفای کرونباخ133 جدول4- 3-وضعیتکاربریزمیندرمحدودهموردمطالعه (دهکره)135 جدول4- 4- سرانههایموجودو استاندارد درمحدودهموردمطالعه137 جدول4- 5- میزان امکانات و خدمات مورد نیاز محله136 جدول4- 6- وضعیتتعدادطبقاتدرابنیهموجودبهتفکیککاربریوبراساسمساحت139 جدول4- 7- وضعیتتعدادطبقاتابنیهبرحسبتعدادواحد140 جدول4- 8- مساحت واحدهای مسکونی141 جدول4- 9- کیفیت فضای سبز محله142 جدول4- 10-کیفیت معابر و پیاده روهای محله143 جدول4- 11- کیفیت طراحی فضاهای عمومی محله148 جدول4- 12- کیفیت روشنایی محله148 جدول4- 13- میزان تعهد و مسئولیت پذیری مردم محله152 جدول4- 14- میزان رضایت از اصالت و فرهنگ همسایگان153 جدول4- 15- میزان تعاملات بین افراد154 جدول4- 16- میزان قدرت و نفوذ شورا و نهادهای محلی155 جدول4- 17- میزان توجه نهادهای دولتی به تصمیمات محلی155 جدول4- 18-مشخصاتاندازهقطعاتموجوددرمحدوده بر حسب کاربری157 جدول4- 19- مشخصاتاندازهقطعاتموجوددرمحدوده بر حسب مساحت و تعداد158 جدول4- 20-وضعیتکیفیتابنیهموجوددرمحدودهبهتفکیککاربریومساحت160 جدول4- 21- وضعیتکیفیتابنیهموجوددرمحدودهبهتفکیککاربریوبراساستعداد161 جدول4- 22- وضعیتنوعمصالحبهکاررفتهدرابنیهبهتفکیککاربریومساحت164 جدول4- 23-وضعیتنوعمصالحبهکاررفتهدرابنیهبهتفکیککاربری وتعداد165 جدول4- 24- کیفیت دسترسی به نیازهای روزمره در محله167 جدول4- 25- کیفیت دسترسی به حمل و نقل عمومی در محله167 جدول4- 26- میزاندرآمدخانوارهایمحدودهموردمطالعه169 جدول4- 27- میزان شرکت ساکنان در انتخابات محله170 جدول4- 28- میزان آگاهی ساکنان از اتفاقات محله171 جدول4- 29- میزان امنیت محله171 جدول4- 30- میزان دلپذیر بودن گذران اوقات فراغت در محله172 جدول4- 31- میزان رضایت از سکونت در محله172 جدول4- 32- میزان همکاری های فعال نهادهای دولتی با شورای محله175 جدول4- 33- میزان اعتماد مسئولین و کارشناسان شهری به مردم محله176 جدول4- 34- وضعیت اجازه سرمایه گذاری در طرح های محله به ساکنان176 جدول4- 35- میزان همکاری با مردم و شورای محله در تهیه و اجرای طرح ها178 جدول4- 36- میزان توجه به خواسته های مردم و شورای محله در روند تهیه طرحها178 جدول4- 37- میزان توجه به مسئله سودرسانی طرح ها به ساکنان179 جدول4- 38- میزان تمایل به همکاری در امور محله179 جدول4- 39- میزان توانایی ساکنان در امر مشارکت180 جدول4- 40- میزان اعتماد مردم محله به مدیران و مسئولین شهری181 جدول4- 41- میزان تعلق و دلبستگی ساکنان به محله183 جدول4- 42- مقایسه شاخص های مسکن در محله با استانداردهای بین المللی184 جدول4- 43- بررسی شاخص های بهسازی و نوسازی مشارکتی با وضع موجود محله185 جدول4- 44- بررسی ابعاد و معیارهای بهسازی و نوسازی مشارکتی با وضع موجود محله187 جدول4- 45- دسته بندی اهداف طرح بهسازی و نوسازی مشارکتی مصوب محله189 جدول4- 46- مقایسه اهداف طرح با استانداردهای جهانی190 جدول4- 47- مقایسه اهداف طرح با وضع موجود محله192 جدول4- 48- ارزیابی طرح بهسازی محله از دیدگاه ساکنان193 جدول4- 49- ارزیابی طرح بهسازی محله از دیدگاه مسئولین194 جدول4- 50- میزان تمایل و زمینه های مشارکت و علل عدم مشارکت مردم در طرح195 جدول4- 51- میزان مشارکت مردم در طرح196 جدول4- 52- زمینه ها ، انگیزه ها و موانع مشارکت مردم از دید مسئولین196 جدول4- 53- ارزیابی میزان موفقیت و اثرگذاری طرح198 جدول5- 1- وضعیت کلی محله و کیفیت زندگی ساکنان201 جدول5- 2- ارزیابی طرح مصوب از دیدگاه ساکنان و مسئولین شهری202 جدول5- 3- میزان رضایتمندی ساکنان و مسئولین از روند اجرا و نتایج حاصل از طرح202 جدول5- 4- راهکارهای پیشنهادی در جهت رفع موانع مشارکت مردم در محله203 جدول5- 5- مشکلات محله و راهکارهای پیشنهادی205 جدول5- 6- ارائه راهکارهای منتخب207 فهرست نمودارها نمودار 1- 1- مراحل تحقیق14 نمودار 2- 1- حوزه های زبانی اثرگذار بر زبان مرمت شهری25 نمودار 2- 2- سه سوال اصلی مرمت شهری در تناظر با فرآیند و کنش مرمت شهری26 نمودار 2- 3- شکاف اجاره املاک در محله های فرسوده29 نمودار 2- 4- شکاف قیمت املاک در محله های بافت فرسوده.31 نمودار 2- 5- الماس کیفیت زندگی41 نمودار 2- 6- مقایسهمیانفرسودگیدر6شهراروپاییبراساسمعیارهایچهارگانه44 نمودار 2- 7- راهبردهای اصلی بازآفرینی شهری46 نمودار 2- 8- سطوح مختلف اثرات مداخله در بافت های شهری.51 نمودار 2- 9- ابعاد مختلف اثرات مداخله در بافت های شهری.51 نمودار 2- 10- مولفه های بهسازی و نوسازی بافت فرسوده56 نمودار 2- 11- گردونه مشارکت دیویدسون.70 نمودار 2- 12- انواع مشارکت و عدم مشارکت از نظر دریسکل71 نمودار 2- 13- فرآیند مشارکت مستقیم شهروندان بر تهیه طرحهای توسعه شهری.81 نمودار 2- 14- دگرگونیدرمفهومونقشدولتدربرنامهریزی (دهه1950تا2000)82 نمودار 2- 15- مولفه های موثر بر فرآیند برنامه ریزی شهری مشارکتی88 نمودار 2- 16-مدلسیتماتیکبرنامهریزی106 نمودار 2- 17- مدل مفهومی پژوهش117 نمودار4- 1- روند ارزیابی پژوهش130 نمودار4- 2- معیارها و شاخصهای کیفیت زندگی134 نمودار4- 3-وضعیتکاربریاراضیدرمحدودهموردمطالعه136 نمودار4- 4-وضعیتتعداد ورودیهایوسائطنقلیهبهمحدوده138 نمودار4- 5-وضعیت تعداد خروجیهایوسائطنقلیهازمحدوده138 نمودار4- 6- ترکیبشغلیجمعیتمحدودهموردمطالعه144 نمودار4- 7-محلاشتغالجمعیتمحدودهموردمطالعه146 نمودار4- 8-ترکیبسنیجمعیتمحدودهموردمطالعه149 نمودار4- 9- نحوه تصرف مسکن151 نمودار4- 10- ترکیبسوادافرادمحدودهموردمطالعه152 نمودار4- 11- شاخص های فرسودگی بافت156 نمودار4- 12-وضعیتکیفیتابنیهدرمحدوده161 نمودار4- 13-عمرساختمانهایمحدودهموردمطالعه163 نمودار4- 14-وضعیتونوعمصالحبهکاررفتهدرابنیهبرحسبمساحت164 نمودار4- 15- شاخص های فرسودگی محتوایی168 نمودار4- 16- شاخص های سنجش میزان مشارکت174 نمودار4- 17- مدتاقامتساکنیندرمحدودهموردمطالعه182 نمودار4- 18- مراحل ارزیابی طرح بهسازی و نوسازی مشارکتی مصوب محله188
فهرست عکس ها عکس 1- 1- فرسودگی بافت محله8 عکس 1- 2- فرسودگی بافت محله8 عکس 3- 1- فرسودگی بافت محله123 عکس 3- 2-فرسودگی بافت محله123 عکس 3- 3-فرسودگی بافت محله123 عکس 3- 4-فرسودگی بافت محله123 عکس4- 1- وضعیت معابر 137 عکس4- 2- وضعیت معابر137 عکس4- 3- ورودی دنا137 عکس4- 4- ورودی قصردشت137 عکس4- 5- وضعیتفاضلابوآبهایسطحی144 عکس4- 6-وضعیتفاضلابوآبهایسطحی144 عکس4- 7-وضعیتخط آسمان147 عکس4- 8-وضعیتخط آسمان147 عکس4- 9-کیفیت ابنیه 162 عکس4- 10- کیفیت ابنیه162 عکس4- 11-وضعیت نوع مصالح165 عکس4- 12- وضعیت نوع مصالح166 عکس4- 13-وضعیت نوع مصالح166 عکس4- 14-وضعیت نوع مصالح166
فهرست نقشه ها نقشه 1- 1- موقعیت محله مهدی آباد در منطقه یک و شهر شیراز7 نقشه 1- 2- موقعیت محله مهدی آباد در میان باغات قصردشت8 نقشه 3- 1- موقعیت محله مهدی آباد در منطقه یک شهرداری و شهر شیراز122 نقشه 3- 2-موقعیت محله مهدی آباد در میان باغات قصردشت122 نقشه 3- 3- موقعیت محدوده در طرح تفصیلی124 نقشه4- 1- نحوه توزیع کاربری ها در محدوده مورد مطالعه135 نقشه4- 2- وضعیت تعداد طبقات در محدوده مورد مطالعه140 نقشه4- 3- دانه بندی قطعات در محدوده مورد مطالعه158 نقشه4- 4- وضعیت عرض معابر در محدوده مورد مطالعه159 نقشه4- 5- وضعیت کیفیت ابنیه در محدوده مورد مطالعه162 نقشه4- 6- نوع مصالح ابنیه در محدوده مورد مطالعه165 نقشه4- 7- موقعیت محله در نقشه زلزله و گسل شیراز173 فصل اول کلیات پژوهش 1 -کلیات تحقیق دراینفصلسعیشدهاستکهضمنتعریفمسألهوبیاناصلیتحقیق،ضرورتانجاماین تحقیق وعرصه پژوهشبیانگردد .سپسباذکراهداف،سئوالاتاساسیتحقیقمطرحشدهجهتبررسی ارائهمیشود.درادامهروشانجامتحقیقوگردآوریاطلاعاتدرجهتاثباتفرضیهونیلبهاهداف بیانمیشود. 1-1- طرح مسئله با پیدایش انقلاب صنعتی تغییرات بنیادین و همه جانبه ای بر کالبد شهرها مستولی گردید. در این راستا نظام ساختاری شهرهای سنتی ما نیز با کمی تاخیر نسبت به کشورهای صنعتی دستخوش تحولات چشمگیری شد و ویژگی های ارزشمند نظام محله ای خویش را در جدالی نابرابر بین سنتی شدن و مدرن از دست داد. لذا آنچه نظام محله ای شهرهای امروزی شاهد آن است، در مقایسه با بارزه های ارزشمند اجتماعی و کالبدی محلات سنتی، ناکارآمدی ساختاری و از هم گسیختگی اجتماعی و به کوتاه سخن " ناپایداری" است (زرآبادی و خزاعی، 1386 : 43). اصولاً بافت قدیمی و فرسوده، بافتی می باشد که در فرآیند زمانی طولانی شکل گرفته و تکوین یافته و امروز در محاصرة تکنولوژی عصر حاضر گرفتار گردیده است، چنانچه این بافت در گذشته به مقتضای زمان دارای عملکردهای منطقی و سلسله مراتبی بوده ولی امروز از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبودهایی شده و آنگونه که باید و شاید نمی تواند جوابگوی نیاز ساکنین خود باشد.به دنبال حاد شدن مشکلات نواحی قدیمی شهر، بخصوص نواحی مرکزی شهرها که ابعاد مختلف زندگی شهری را تحت تأثیر قرار داده اند، دولت‌ها توجه ویژه‌ای را نسبت به نواحی قدیمی شهرها مبذول داشته‌اند Carley,1995:107 )). امروزه در نظام های برنامهریزی به ویژهدرکشور های دموکراتیک مشارکت به عنوان یکی از اصیل ترین و مقبولترین رویکردها جهت نیل به اهداف برنامهریزی پذیرفته شده است چرا که تجربه اجرای تفکرات اقتدارگرایانه این نکته را به اثبات رسانده که طی کردن موفق مسیر فرآیند برنامهریزی بدون دخالت و در نظر گرفتن نقش همه بهره وران آن امکانپذیر نخواهد بود (Lefevre,2000 :26). مفهوممشارکتاساساًبرایتعریفنوعوسطحمداخلهشرکتهادرطرحها،پروژه هاو برنامه ریزیتوسعهاست.هدفازبکارگیریدیدگاه هایمشارکتی،درمرکزقراردادنافرادیاستکهازنظر اجتماعیواقتصادیدر حاشیهقرارگرفته اندوتشویقآنهاجهتشرکتدرسیاستهاوطرحهاییاستکهبرآنها تأثیرگذاراست (Castree, 2009: 76 ). به نظر میرسد در بافتهای فرسوده با توجه به وسعت دامنه و شدت مسائل گریبانگیر این بافتها، کارآمدترین رویکردی که بتوان برای مواجهه با کاستی ها و نارسائی ها اتخاذ نمود رویکرد مشارکتی باشد. به این ترتیب می توان با استفاده از الگوهای توانمند سازی و مشارکت جمعی از نیرو های همه بهره وران در جهت ساماندهی و تجدید ساختار بافت های مذکور بهره جست (Maginn,2007 :26). لذااینپژوهشباتبییناهمیتموضوعمشارکتدرطرح های بهسازیونوسازیبافتهایفرسوده شهری،سعیدرارزیابی اینگونه طرح ها با هدفشناسایی و رفع موانع و مشکلات آنان و ارائه راهکارهایی جهت اجرای بهتر این طرح ها خواهدپرداخت. 1-2- اهمیت موضوع شهرنشینی شتابان و بی رویه، رشد و گسترش ناموزون شهری، رکود و فرسودگی بافت های قدیمی شهرهای ایران در چند دهه اخیر، چنان ابعداد گسترده ای به خود گرفته که هویت و حیات مدنی فضاهای شهری را بعنوان مکانی برای رشد و توسعه انسان زیر سوال برده و اگر از هم اکنون سیاست ها و برنامه های مناسب برای حل این مشکلات اندیشیده نشود، بی شک آنچه امروزه آنرا مشکل می خوانیم، فردا یک فاجعه خواهد شد (شماعی و پوراحمد، 181:1383).بافت فرسوده شهری در فرآیند زمانی طولانی شکل گرفته و تکوین یافته و امروزه در محاصره تکنولوژی عصر حاضر و توسعه شهری جدید گرفتار شده است (جهان شاهی، 1382: 22). اگرچه این بافت در گذشته به مقتضای زمان دارای عملکردهای منطقی و سلسله مراتبی بوده ولی امروزه از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبوهایی شده و آن گونه که باید وشاید نمی تواند جوابگوی نیاز ساکنین خود باشد. زندگی در چنین مکانهایی با افسردگی، اغتشاش، هرج و مرج و فقدان مشارکت اجتماعی همراه است و در یک کلام زندگی سالم شهری جریان ندارد. بنابراین اساس یکی از ضرورتهای مهم شهر و شهرنشینی عصر حاضر بهسازی و نوسازی این بافت های شهری است (حناچی، 1391: 51). جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |
