طراحی و کاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیتABC جهت محاسبه بهای تمام شده خدمات در بیمارستانهای دولتی ) مطالعه موردی بیمارستان شهید فقیهی ش word
|
1-مقدمه امروزه با رشدوتوسعه تکنولوژیهای پیشرفتهدر ابعاد مختلف توام با افزایش پیچیدگیوتنوع فعالیتها، درک اینتغییراتوسنجش تاثیرات آنبر هزینه های سازمانی اهمیت زیادی دارد. اهمیت این امر برای واحدهای خدماتی با توجهبه اینکه درجه تنوعوتغییرات در آنها، نسبت به فعالیتهای تولیدی بیشتر است، مضاعف می باشد. بدیهی است کهشناخت این فعالیتهاوسنجشتاثیرات آن برهزینه های سازمانی مستلزم طراحی یک سیستم مناسب هزینه یابی در اینزمینه می باشد. اهمیت شناخت وکنترل هزینه ها چه در موسسات دولتیوچه در سازمانهای خصوصی برکسی پوشیده نیست. اما دستیابی به این مهم، نیازمند طراحی یک سیستم مناسبوکارآ است که قادر به شناختتنوع وپیچیدگی فعالیتهای، وسنجش تاثیرآن بر هزینه های ارائه خدمات باشد. سیستم هایسنتی هزینه یابی، خصوصا سیستمهایی که در سطح بیمارستانهای کشور استفاده می گردد،بدلیل ماهیت آن عملا قادر به برآوردن این انتظارات نمی باشد. چون این سیستمها براساس یکسری تعرفه های ثابت وضع شدهوبدون توجه به شرایطووضعیت هر بیمارستان، بهایتمام شده خدمات ارائه شده را محاسبه می کند. بدیهی است که استفاده از این روش علاوهبر این که باعث ایجاد اشکالاتونواقصی در محاسبه بهای تمامشده واقعی می گردد، اطلاعات مناسبی را برای تصمیم گیری در اختیار مدیران قرار نمیدهند. بنابراین لزوم استفاده از سیستمهای نوین هزینه یابی که در سطح دنیا معمول میباشد، بعنوان یک ضرورت اساسی مطرح است. یکی از سیستم های نوین هزینه یابی که کاربردهای گوناگون آن در فعالیتهای خدماتی روز به روز در حال گسترش است، سیستم “هزینه یابی برمبنا ی فعالیت“ یا اصطلاحا سیستم "ABC"1 است. این سیستم بابکارگیری روشهای مناسب، اثرات حاصل از تغییرات فعالیتها، پیچیدگی، تنوعوویژگیهای خاص هر فعالیت رادر محاسبه هزینه های آن منظور می کند. یکی از ویژگیهای این سیستم که آن را از سایرسیستم ها متمایزمی کند، توانایی شناسایی دقیق هزینه ها وارائه اطلاعات غیر مالی جهتبهبود عملکرد وافزایش کار آیی فعالیتها می باشد. وتا حد ممکن با بکارگیریروشهای مناسب این اثرات را بطور کمّی جذب محاسبه بهای تمام شده خدمات ومحصولات می کند. 2-فواید ناشی از اجراوبکارگیری سیستمپیشنهادی با توجه به اینکه سیستم تعرفــــهگذاری موجود در نظام بیمارستانی از جنبه های مختلف مناسب نمی باشد، بنابراین ارائهسیستمی که بتواند نقایص سیستم موجود را برطرف کند، بسیار مفیدواساسی تلقی می گردد. فوایدناشی از اجرای سیستم پیشنهادی، با توجه به استفاده کنندگان اطلاعات سیستم هزینهیابی بیمارستانی (مدیرانوتصمیم گیرندگان بیمارستان، دولتها، بخش خصوصی، شرکتهای بیمهوسرمایه گذاران) متفاوت میباشد. بطور کلی فواید ناشی از اجرای سیستم پیشنهادی در دو جنبه اصلی قابل طرح استکه عبارتند از:1- اطلاعاتی که سیستم پیشنهادی می تواند برای استفاده کنندگان داخلیبیمارستان فراهم کند و2- اطلاعاتی که این سیستم می تواند برای سایر استفاده کنندگانخارجی فراهم کند. بر این اساس مهمترین منافع سیستم پیشنهادی برای استفاده کنندگانداخلی عبارت است از 1-ارائة مفاهیم نظری در موردمعرفیوشناسایی مبانیسیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) وسازمانهایی که این سیستم رابرای هزینه یابیوتهیهاطلاعات مورد نیاز بکار گرفته اند. 2-تخصیص دقیق هزینهها به فعالیتهای مورد نیاز برای انجام خدمات وسپس محاسبه دقیقوصحیح بهای تمام شده خدماتارائه شده از طرف بیمارستان با توجه به مبانی سیستم ABC در بخشهایمختلف. 3-تهیهوارائه اطلاعات جانبی برایتصمیم گیرندگانومدیریتبیمارستان، از جمله استاندارد نمودن فعالیتها، آنالیز فعالیتها، شناسایی فعالیتهایدارای ارزش افزودهوبدونارزش افزوده، تعیین زمان انجام فعالیتها، تعیین مواد ولوازم مصرفی برای انجام هرفعالیت، ابزار وتجهیزات مورد نیاز برای انجام فعالیتهاوغیره. 4-تعیین منابعوامکانات مورد نیاز برایانجام فعالیتها از نظرمیزان هزینه منابع مصرفی. 5-فراهم نمودن اطلاعات لازمبرای نظام بودجه بندی بیمارستانی خصوصاً بودجه بندی بر مبنای فعالیت1(ABB) . 6-فراهم کردن اطلاعات مناسببرای ارزیابی عملکرد کارکنان در بخشهای مختلف بیمارستانوهمچنین ارزیابیعملکرد با سایر بیمارستانها2(BM )برای جبران دهیخدماتوتشویق عملکردمناسب. 7-فراهم کردن یک مبنا وپایهبرای اجرای سیستم بهبود مستمر3از طریق بکارگیری سیستمکایزنوهزینه یابیهدفی4. منافع ناشی از اجراوبکارگیری سیستم پیشنهادیبرای استفاده کنندگان خارجی 1-ارائه اطلاعات مناسب برای تصمیم گیری در خصوص سرمایهگذاری بخش خصوصیومشارکتاین بخش در نظام بیمارستانی. 2-استفاده از اطلاعات تعییننرخ بازگشت سرمایه5 (ROI )، سودآوریسرمایه گذاری انجام شدهومقایسه آن با سایر سرمایه گذاریها در بخشهای مختلف اقتصادی. 3-تصمیم گیری در خصوص تعیینووضع میزان تعرفهوفرانشیز پرداختی از طرفسازمانهای بیمه با توجه به نوع بیماریهاوخدماتی که از طرفبیمارستانها به بیمه شدگان ارائه می گردد. 3- پیشینه قیمت گذاری خدمات پزشکی تا اواخر دهة80 صحت محاسبه هزینه هادر بیمارستانهاومراکزبهداشتی به عنوان یک مسأله اساسی مطرح نبود. اما از سال 1983با توجه به افزایش نقشتکنولوژی در ارائة خدمات بهداشتیوتخصصی شدن بیشتر فعالیتها،این سازمانها برای ارائة بیشتر خدماتوجبران هزینه ها نیاز بهبکارگیریواستفاده ازروشهای هزینه یابی برای محاسبه درآمدوهزینه ها داشتند. برای اینمنظور بیشتر بیمارستانها سیستم محاسبه هزینه هاوتعرفه های خود را بر اساسروش تشخیص گروههای متخصص6(DRG)گذاشتند.بر اساساین روش جدید، بیمارستانها بر اساس تشخیص گروه متخصصان (DRG) هزینه هاوبهای تمام شده خدمات را درازاء کارهای انجام شده برای بیمار، محاسبه می کردند. در قرن نوزدهم، اهمیت کسب اطلاعاتصحیح در مورد هزینه های ارائة خدماتوتاکید بر اهمیت مدیریتهزینه، باعث گردید تا سیستم محاسبه هزینه ها از یک مبنا ثابت تغییر داده شود تاعلاوه بر اخذ مبلغ پایه، بخشی از هزینه ها نیز که هزینه های متغیر است بر اساستشخیص گروه متخصصان (DRG) از بیماران اخذ گردد. این مسأله تا حد زیادی باعث افزایش اثربخشیوواقعی تر شدن سیستمهزینه یابی بیمارستانی گردید. بطوریکه این روش تا بحال زیر بنای بیشتر سیستمهایموجود برای محاسبه هزینه ها بوده است. بعد از موفقیتوگسترش چشمگیر سیستم ABC دربخش صنعتوبا توجه بهقابلیتهای این سیستم، از اوایل دهة نود کاربرد آن در فعالیتهای خدماتی خصوصاً دربیمارستانهاومراکزمراقبتی مطرح گردید. در این میان کاپلن ((Kaplan,1990 نسبتبه دیگران سهم مهمی در گسترش سیستم ABCدر فعالیتهای خدماتی داشت. همزمان بامعرفیوکاربرد این سیستم،صحت هزینه های محاسبه شده در بخش درمان برای مدیران بیمارستانها، پزشکان، کارکنانبیمارستانوسرمایه گذاراندر بخش بیمارستانوهمچنیندولتها اهمیت زیادی پیدا نمودواین افراد در واقع کسانیبودند که از اطلاعات هزینه ای بیمارستان به نحوی در تصمیم گیریهای خود استفاده میکردند. بطوریکه بعد از مطرح شدن این سیستمواثبات قابلیتهای آن، تا سال 1997 بیش از 20% بیمارستانهای آمریکاوکانادا از سیستم ABCبرای محاسبة بهای تمام شدة خدمات ارائه شده وکنترل هزینه ها، استفاده میکردند.
4 -مکانیزم اجرائی سیستم ABC وبررسی دیدگاههای این سیستم سیستمهزینه یابی بر مبنایفعالیتیکی از سیستم های نوین هزینه یابی است که می تواند بطور مجزا ویا همراهبا سیستم های موجود هزینه یابی در جهت فراهم کردن اطلاعات مناسب در تصمیم گیریهااستفاده شود. یکی از ویژگیهای مهم ABC که آن را از سیستم های سنتی متمایز میسازد، توجه به پدیده های نوین عملیاتیواثرات تکنولوژی حاکم بروضعیت موجود استوتا حدممکن با بکارگیری روشهای مناسب، این اثرات را به طور کمّی جذب خدمات ارائه شده میکند. در سیستم های هزینه یابی سنتی،عموما" از طریق ایجاد مراکز هزینه، کلیه هزینه های دوایر عملیاتی وغیر عملیاتی برتعداد ونوع خدمات ارائه شده تقسیم می شود تا از این طریق بهای تمام شده تعیین گردد. در این سیستم ها هیچ گونه ارتباط مستقیمی بین فعالیت های لازم جهت ارائه خدماتومیزان استفاده از منابعوجود ندارد. در نتیجه بهای تمام شده منعکس کننده مستقیم فعالیت هاوارزش های منابع بکار گرفتهشده نمی باشد. سیستم ABC این مشکل را بوسیله مرتبط کردن هزینه های سازمانی با هزینه هایفعالیت های عملیاتی مرتفع می سازد. از نظر عملی، سیستم ABC روابط علّی بینایجاد هزینه هاوفعالیتهای لازم جهت ارائه خدماتی را که برای سازمان ارزش اقتصادی ایجاد می کنند،مشخص می سازد. این سیستم از این باور سرچشمه می گیرد که خدمات، فعالیتها را مصرفمی کنندوفعالیتها منابعرا. در این روش ابتدا هزینه ها به فعالیتها تخصیص می یابدوسپس هزینه های تخصیص یافتهبه فعالیتها، بر مبنای استفاده هر یک از خدمات از فعالیتها، به آنها تخصیص داده میشود (شکل شماره1). در واقع هزینه یابی بر مبنای فعالیت شیوه ای است که بر اساس آن،هزینه خدماتویا محصولاتبه عنوان جمع هزینه فعالیتهایی که به خاطر ارائه آنها انجام می شود، بدست می آید. تخصیص هزینه ها به خدمات تعیین مبنای هزینه مراکز فعالیت هزینهها مرحله دوم تخصیص مرحله اول تخصیص منابع فعالیتها منبع: (Turny,P”Activity Based Costing”Kogan Page,1997 ) از نظر فرآیندی در سیستم ABC،طرحریزی هزینه ها با تاکید بر فرآیند مستمر بهسازی است. در این روش بر شناساییفعالیتهای دارای ارزش افزودهوفعالیتهای بدون ارزش تاکیدمی شودوبرای حذففعالیتهای بدون ارزش افزوده تلاش می شود. به بیان دیگر روش هزینه یابی بر مبنایفعالیت را می توان برای شناساییوحذف فعالیتهایی بکار برد کهباعث افزایش هزینه ها می شوند، بدون آنکه ارزش افزوده ای را دریافت کنندگان خدماتایجاد کنند. هزینه های بدون ارزش افزوده، هزینه آن گروه از فعالیتهایی است که میتوان آن را حذف کرد بطوریکه کاهشی در کیفیت خدمت، عملکردویا ارزش آن رخ ندهد. بابکارگیری این دیدگاه سیستم ABC، می توان به کاهش هزینه ها، از طریق حذففعالیتهای اضافیوغیرسودمندویافتن روشهایجدیدواقتصادی برای انجامفعالیتهای دارای ارزش افزوده دست یافت. 5-سیستم هزینه یابی چیست؟ به کلیه متدهاوروشهایی که جهت شناسایی،کشفوتعیین هزینه هایتشکیل دهنده خدمات یا محصولات می گردد را هزینه یابی گویند. 1-هزینه یابی بیمارستانیوتجزیهوتحلیل هزینه ها می تواند بهسیاستگزاران، مدیران بیمارستانوبخشها کمک کند تا دریابندکه نظام بیمارستانی تا چه اندازه از نظر مالی به اهدف تعیین شده دست یافتهاست. 2- اطلاعات هزینه یابیوتجزیهوتحلیل آنهامی تواندابزارهای مناسبی را برای تصمیم گیریهای مدیریت فراهم کند. 3- این سیستم اطلاعاتی را فراهم می کندکه بر اساس آن می توان با مقایسه این اطلاعات با بودجه های تعیین شده برای هر بخشویا مقایسه آن با سالهایقبل، عملکرد قسمتهای مختلف را ارزیابی کردونقاط ضعفوقوت را شناسایی نمود. 4- اطلاعات هزینه یابی می تواند درنظامبودجه ریزیوبرنامه ریزیآینده بکار گرفته شودوهمچنین مبنایی را برای نرخهای جذب هزینه در طول دوره، فراهم کند تا بر این اساسنظام هزینه یابی بتواند بطور واقعی عملکرد مالی سازمان را نشان دهد. 5- علاوه بر این با دسترسی به اطلاعاتهزینه یابی می توان درآمدهای ایجاد شده درهر بخشویا کل بیمارستان را باهزینه های اتفاق افتاده مقایسه کردوبا شناسایی بخشهاومراکز فعالیت پرهزینه، عللایجاد هزینه ها را شناساییوتصمیمات مناسب را برای کاهشاین هزینه ها اتخاذ نمود. 6-مراحل طراحی سیستم پیشنهادی گام اول: تشکیل تیم طراحی سیستموتیم جمع آوریاطلاعات گام دوم: تعریف مراکزفعالیت فعالیت کاری است که توسط انساندستگاهویا ترکیب هر دودر راستای اهداف تعیین شده انجام می شود. عنصر اصلی در تعیینفعالیت هدفهزینه است. چون مراکز فعالیت عامل ایجاد هزینههای مستقیم در خود مرکز فعالیتوعامل جذب هزینه های غیرمستقیم از سایر مراکز فعالیت می باشند. برای انتخاب مراکز فعالیت در هربیمارستان باید به نوع کاروهدفی که برای هر بخش تعریفشده است، توجه کرد. برای تفکیک مراکز فعالیت در ابتدایاجراوبکارگیری سیستمبهتر است که این مراکز فعالیت طوری تعریف شوند که با ساختار سازمانیوحسابداری بیمارستان تطبیقداشته باشد. از آنجا که در بیشتر سیستم های موجود هزینه یابی بیمارستانی، کلیهاطلاعات هزینه ای براساس تقسیم بندی سازمانی پایه گذاری شده است این تقسیم بندیوباعث سهولت در جمع آوری اطلاعات طراحی سیستموراحتی کاربران آن می گردد. برای شناسایی مراکز فعالیت می توان از روش مصاحبه، مشاهدهو....استفاده کرد. گام سوم تفکیک مراکز فعالیت برحسب عملیات مراکز فعالیت در هر بیمارستان عمدتابرحسب عملیاتی که انجام می دهند به سه دسته کلی تقسیم می شوند که عبارتند از : 1-مراکز فعالیت عملیاتی: مراکز فعالیت عملیاتی، بخشهایی هستند که بطور مستقیم درگیر فرآیند ارائه خدمات به بیماران میباشند. از قبیل بخشهای جراحیویا بخشهای مراقبتی بستری. این بخشها در اصطلاح “بیمار محوری“ می باشند. 2-مراکز فعالیت تشخیصی: این مراکز فعالیتبرای ارائه خدمات تشخیصی وجانبی به بخشهای عملیاتی وبیماران فعالیت دارندومی توانند به عنوان واحدهایمستقل هزینه ای به حساب آیند. مانند واحد آزمایشگاهویا رادیولوژی. این بخشها دراصطلاح “خروجی محوری“ می باشند. مراکز فعالیت پشتیبانی عمومی: اینمراکز فعالیت خدمات عمومیوپشتیبانی را جهت مراکزفعالیت عملیاتیوتشخیصیانجام می دهدوبطورمستقیم درگیر ارائه خدمات به بیماران نمی باشند مانند واحد حسابداریویا واحد تدارکات. این بخشهارا در اصطلاح “خدمات محوری“ می نامند. جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |
