بررسی اثر تراکم کاشت و سطوح مختلف کود آهن بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا رقم هایولا word401
 فهرست مطالب عنوان . صفحه چکیده 1 مقدمه 2 اهداف تحقیق 4 فصل اول-کلیات 1-1 تراکم کاشت 5 1-2 عنصرهای غذایی 6 1-2-1 تقسیم بندی عناصر غذایی 7 1-2-2 رابطه درجه فراهمی عناصربا pH 7 1-3 عنصر آهن 8 1-3-1 نقش آهن در زندگی گیاه 8 1-3-2 منابع کودهای محتوی آهن 9 1-3-3 علائم کمبود آهن 10 1-4 ویژگی های گیاه کلزا 10 1-5 تاریخچه 13 1-6 ویژگی های گیاه شناسی 18 1-7 خصوصیات مورفولوژیکی کلزا 18 1-8 اجزای عملکرد فیزیولوژیکی گیاه 21 1-9 ترکیب مواد تشکیل دهنده دانه 22 1-10 کیفیت دانه – میزان روغن 23 1-11 خواص تغذیه ای روغن کانولا 24 1-12 اصول کلی شناسایی روغن ها و چربی های خوراکی 28 1-13 تاثیر آب و هوا بر روی کیفیت دانه روغنی کلزا 28 1-14 ترکیبهای کنجاله کلزا 29 1-14-1 ترکیب های نا مطلوب موجود در کنجاله کلزا 30 1-15 اصول فراوری دانه کلزا برای تولید کنجاله و روغن 31 1-15-1 پوست گیری 32 1-15-2 فلس سازی 32 1-16 کلزا 35 1-16-1 تناوب 35 1-16-2 اثرات مثبت زراعت کلزا در تناوب 35 1-16-3 انتخاب رقم 35 1-16-4 ویژگی های خاک 36 1-16-5 تهیه زمین 36 1-16-6 تاریخ کاشت 36 1-16-7 عمق کاشت 37 1-16-8 آبیاری 38 1-16-9 برداشت 39 1-16-10 عملکرد کلزا 39 فصل دوم–بررسی منابع 2-1 تراکم کاشت 41 2-2 آهن 49 فصل سوم– مواد و روشها 3-1 مواد آزمایش 53 3-1-1 مشخصات محل اجرای آزمایش 53 3-1-2 خصوصیات خاک محل آزمایش 54 3-2 تیمارها 55 3-2-1 تراکم بوته 55 3-2-2 کود آهن 55 3-2-3 رقم و خصوصیات آن 55 3-3 روش آزمایش 56 3-3-1 مشخصات طرح آزمایش 56 3-3-2 مراحل اجرای آزمایش 56 3-3-2-1 کاشت 56 3-3-2-2 داشت 57 3-3-2-3 برداشت نهایی 59 3-4 بررسی صفات مربوط به عملکرد و اجزاء عملکرد 59 3-4-1 عملکرد دانه در واحد سطح 59 3-4-3 تعداد غلاف در بوته 60 3-4-4 تعداد دانه در غلاف 60 3-4-5 وزن هزار دانه 60 3-4-6 درصد روغن 60 3-4-7 تجزیه آماری دا 61 فصل چهارم –نتایج و بحث 4-1 تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات مورد بررسی در کلزا 62 4-1-1 مقایسه میانگین های صفات مورد مطالعه 62 4-2 صفات مورد مطالعه در بوته کلزا در تراکم ها و سطوح مختلف کود آهن 66 4-2-1 تعداد غلاف در بوته کلزا 66 4-2-2 تعداد دانه در بوته 69 4-2-3 تعداد غلاف در شاخه اصلی 73 4-2-4 تعداد غلاف در شاخه فرعی 75 4-2-5 ارتفاع بوته 78 4-2-6 وزن هزار دانه 80 4-2-7 عملکرد دانه 83 4-2-8 درصد روغن 87 نتیجه گیری نهایی 90 پیشنهادات91 فهرست منابع 93 فهرست جداول عنوانصفحه جدول شماره 1-1- میانگین 5 ساله 1989 تا 1993 تولید روغن کلزا در کشورهای مختلف 15 جدول شماره 1-2- عملکرد کلزا در کشورهای مختلف دنیا ( کیلو گرم در هکتار ) 15 جدول شماره 1-3- سطح زیر کشت و میزان تولید دانه روغنی کلزا در ایران سالیان اخیر 16 جدول شماره1-4-سطح زیر کشت و میزان تولید کلزا در شهرستان ممسنی سالیان اخیر 17 جدول شماره 1-5- تولید جهانی دانه های روغنی مهم درسالهای گذشته 25 جدول شماره 1-6- تولید جهانی کنجاله دانه های پروتئینی مهم 25 جدول شماره1- 7-: میانگین میزان ترکیبهای دانه کلزای ایران در 5 سال گذشته 26 جدول شماره1-8- مقایسه ترکیبهای کلزا در کنجاله ایرانی و کانادایی 27 جدول شماره1-9- ترکیب اسید های چرب کلزا 32 جدول شماره 1-10- ترکیب مواد معدنی موجود در دانه کلزا 34 جدول شماره 3-1- نتایج حاصل از تجزیه خاک مزرعه 54 جدول شماره 4-1- مقایسه میانگین های صفات مورد بررسی کلزا در تراکم های مختلف 63 جدول شماره 4-2- مقایسه میانگین های صفات مورد بررسی کلزا در سطوح مختلف کود آهن 64 جدول شماره 4-3- مقایسه میانگین اثر متقابل تراکم بوته و سطوح کود آهن بر صفات بررسی 65 جدول شماره 4-4- نتایج تجزیه واریانس تعداد غلاف در بوته در سطح پنج درصد 66 جدول شماره 4-5- نتایج تجزیه واریانس تعداد دانه در کلزا در سطح پنج درصد 70 جدول شماره 4-6- نتایج تجزیه واریانس تعدادغلاف در شاخه اصلی در سطح پنج درصد 73 جدول شماره 4-7- نتایج تجزیه واریانس تعدادغلاف در شاخه فرعی در سطح پنج درصد 76 جدول شماره 4-8- نتایج تجزیه واریانس ارتفاع کلزا در سطح پنج درصد 78 جدول شماره 4-9- نتایج تجزیه واریانس وزن هزار دانه در کلزا در سطح پنج درصد 81 جدول شماره 4-10- نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه در کلزا در سطح پنج درصد 83 جدول شماره 4-11- نتایج تجزیه واریانس درصد روغن در سطح پنج درصد 87 فهرست نمودارها عنوانصفحه نمودار شماره 4-1- مقایسه میانگین اثر تراکم بوته بر تعداد غلاف در بوته 67 نمودار شماره 4-2- مقایسه میانگین اثر سطوح مختلف کود آهن بر تعداد غلاف در بوته 68 نمودار شماره 4-3- مقایسه میانگین اثر متقابل سطوح کود آهن و تراکم بوته بر تعداد غلاف 69 نمودار شماره 4-4- مقایسه میانگین اثر تراکم بوته بر تعداد دانه در بوته 71 نمودار شماره 4-5- مقایسه میانگین اثرسطوح کود آهن بر تعداد دانه کلزا 72 نمودار شماره 4-6- مقایسه میانگین اثر متقابل سطوح کود آهن و تراکم بر تعداد دانه کلزا 72 نمودار شماره 4-7- مقایسه میانگین اثر تراکم بوته بر تعداد غلاف در شاخه اصلی کلزا 74 نمودار شماره 4-8- مقایسه میانگین اثر سطوح کود آهن بر تعداد غلاف در شاخه اصلی 75 نمودار شماره 4-9- مقایسه میانگین اثر متقابل کود آهن و تراکم برتعداد غلاف در شاخه اصلی 75 نمودار شماره 4-10- مقایسه میانگین اثر تراکم بوته بر تعداد غلاف در شاخه فرعی 77 نمودار شماره 4-11- مقایسه میانگین اثر سطوح کود آهن بر تعداد غلاف در شاخه فرعی 77 نمودار شماره 4-12- مقایسه میانگین اثر متقابل کود آهن و تراکم بر غلاف در شاخه فرعی 78 نمودار شماره 4-13- مقایسه میانگین اثر تراکم بوته بر ارتفاع بوته 79 نمودار شماره 4-14-مقایسه میانگین اثر سطوح کود آهن بر ارتفاع بوته 80 نمودار شماره 4-15- مقایسه میانگین اثر متقابل سطوح کود آهن و تراکم بر ارتفاع بوته 80 نمودار شماره 4-16- مقایسه میانگین اثر تراکم بوته بر وزن هزار دانه 82 نمودار شماره 4-17- مقایسه میانگین اثر سطوح کود آهن بر وزن هزار دانه 82 نمودار شماره 4-18- مقایسه میانگین اثر متقابل سطوح کود آهن و تراکم بر وزن هزار دانه 83 نمودار شماره 4-19- مقایسه میانگین اثر تراکم بوته بر عملکرد دانه 84 نمودار شماره 4-20- مقایسه میانگین اثر سطوح کود آهن بر عملکرد دانه 85 نمودار شماره 4-21- مقایسه میانگین اثر متقابل سطوح کود آهن و تراکم بر عملکرد دانه 86 نمودار شماره 4-22- مقایسه میانگین اثر تراکم بوته بر درصد روغن 88 نمودار شماره 4-23- مقایسه میانگین اثر سطوح کود آهن بر درصد روغن در کلزا 89 نمودار شماره 4-24- مقایسه میانگین اثر متقابل سطوح کود آهن و تراکم بر درصد روغن 89 چکیده بررسی اثر تراکم کاشت و سطوح مختلف کود آهن بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا رقم هایولا 401 به منظور بررسی اثر تراکم بوته و سطوح مختلف کود آهن برروی عملکرد و اجزای عملکرد کلزا رقم هایولا 401 در سال 1388 آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه ای واقع در 2 کیلومتری نورآباد ممسنی به اجرا درآمد که فاکتور های مورد بررسی عبارت بودند از: تراکم بوته در سه سطح ( 30 ، 50 و70 بوته در متر مربع ) به عنوان فاکتور اصلی در کرت های اصلی و سطوح مختلف کود آهن در سه سطح (1000×1)، (1000×2) و (1000×4) به عنوان فاکتور فرعی در کرت های فرعی.صفات مورد ارزیابی نیز شامل تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف در شاخه اصلی و فرعی، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد روغن و درصد روغن در واحد سطح می باشد که نتایج حاصله از تجزیه آماری داده ها که به روش spss انجام گرفته شد نشان داد که هم اثر تراکم کاشت و هم اثر سطوح مختلف کود آهن بر روی کلیه صفات مورد بررسی در سطح احتمال 5% اختلاف معنی داری داشتند، که بیشترین عملکرد دانه در بین اثر متقابل تراکم کاشت و سطح کود آهن مربوط به تراکم 70 بوته در متر مربع و سطح کود آهن (1000 × 4) می باشد. به طور کلی بر اساس نتایج بدست آمده، کاشت کلزای هایولا 401 با تراکم 70 بوته در متر مربع و سطح کود آهن (1000× 4) برای کشت پائیزه در منطقه نورآباد ممسنی توصیه می شود. واژههای کلیدی: کلزا، هایولا 401، کود آهن، تراکم کاشت مقدمه سالها پیش نظریه پرداز بزرگ اروپایی مالتوس بیان نمود که در مقابل رشد تصاعد هندسی جمعیت رشد تولیدات کشاورزی روند تصاعد حسابی دارد و بروز قحطی و پیامدهای مرتبط با آن را برای بشریت پیش بینی نمود هرچند که امروزه به نظر می رسد که پیش بینی های او چندان دقیق نبوده است ولی نمی توان گرسنگی آشکار و پنهان در جوامع بشری را کتمان نمود و چنانچه نرخ رشد کنونی جمعیت بخصوص درکشورهای جهان سوم تعدیل نشد درآینده نزدیک شاهد فاجعه انسانی مرگ و میر گسترده دراثر گرسنگی خواهیم بود و میل به خودکفایی هدف نهایی برنامه ریزی های کشاورزی در سطح تمام کشورهای دنیا بخصوص کشورهای جهان سوم است (رستگار، م 1377). خوشبختانه در طی یکی دو سال اخیر کشور عزیزمان ایران درامر تولید گندم به خود کفایی نایل گردیده است کاری بزرگ که دست آورد یک تلاش همگانی در کلیه سطوح و مجامع علمی و پژوهشی و اجرایی کشور می باشد ولی باید اذعان نمود که تا رسیدن به خود کفایی درکلیه محصولات کشاورزی کشور ما راه طولانی در پیش دارد و هم اکنون در محصولاتی مانند دانه های روغنی، شکر و ذرت نیاز گسترده ای به واردات می باشد (حقیقت نیا، رجایی 1387). طبق گزارشهای موجود مصرف سرانه روغن خوراکی سالیانه برای هر نفر در ایران 16 کیلو گرم می باشد و با توجه به جمعیت کشور سالانه روغن خوراکی حدود یک میلیون تن برآورد می گردد و این در حالی است که تولیدات داخلی تنها 10% این نیاز را تامین می کند و افزون بر 90% روغن خوراکی کشور با صرف مبلغی بالغ بر 500 میلیون دلار از خارج وارد می گردد و برای کم کردن بار سنگین مالی واردات روغن خوراکی افزایش تولید داخلی در سالهای اخیر از طرف مسئولین امور کشاورزی توجه روز افزونی به کاشت و بهره برداری از گیاهان روغنی گردیده است که در زمینه باغبانی توسعه کاشت درخت زیتون و در زمینه زراعی افزایش سطح زیر کاشت زراعت کلزا مد نظر قرار گرفته است(حقیقت نیا، رجایی 1387). با توجه به رشد حیرت انگیز علوم و توسعه فن آوری ها در همه زمینه های علوم کاربردی از جمله کشاورزی روز به روز شاهد افزایش تولید در واحد سطح هستیم و در رهگذر جهانی شدن و ایجاد دهکده جهانی و گسترش تبادلات تجاری و عضویت اکثر کشورها در سازمان جهانی تعرفه و تجارت ( گات ) بالطبع کشاورزانی موفق خواهند بود که بتوانند حداکثر تولید در واحد سطح را با حداقل هزینه به دست آورند.یکی از مهمترین عوامل در حصول به این نتیجه مصرف صحیح نهاده های کشاورزی از قبیل کود های شیمیایی می باشد، کودهای شیمیایی چه به لحاظ داشتن سهم عمده در افزایش تولید و چه از لحاظ هزینه ای که بر دوش کشاورزان جهت تهیه آنها می گذارد و چه به لحاظ رعایت مسائل زیست محیطی نقش بسیار مهمی در مطالعات زراعی و اقتصادی کشاورزی و همچنین بررسی و تلفیق مواد مطالعاتی دارد. در طی سالهای اخیر توجه بسیار زیادی به توسعه کشت کلزا در جهت نیل به خود کفایی در امر تولید روغن خوراکی درکشور شده است و با توجه به نوپا بودن این زراعت در سطح جهانی و بخصوص در ایران کارهای تحقیقاتی فراوانی بر روی این گیاه انجام نگرفته است و از طرفی همه ساله ارقام جدید کلزا وارد کشور می شود که پتانسیل تولید این ارقام در مناطق مختلف معلوم نمی باشد و بخصوص بررسی عملکرد ارقام در شرایط خاص اقلیمی حائز اهمیت می باشد(حقیقت نیا، رجایی 1387). اهداف تحقیق 1- تعیین بهترین سطح تراکم کاشت کلزا رقم هایولا 401 در منطقه نورآباد ممسنی 2- تعیین بهترین سطح کود آهن برای رشد و افزایش محصول و همچنین عملکرد و درصد روغن بالا در کلزا رقم هایولا 401 در منطقه نورآباد ممسنی 3- ارائه ی راهکارهایی برای افزایش عملکرد کمی و کیفی کلزا رقم هایولا 401 در منطقه نورآباد ممسنی 4- مشخص کردن پتانسیل تولید کلزا رقم هایولا 401 در منطقه نورآباد ممسنی 5- مقایسه اثر متقابل تراکم کاشت و سطوح مختلف کود آهن بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا رقم هایولا 401 در منطقه نورآباد ممسنی فصل اول کلیات 1– کلیات 1– 1 تراکم کاشت با توجه به افزایش جمعیت جهان در سالهای اخیر و نیاز روز افزون جوامع بشری به ویژه کشور ما و فراورده های دانه های روغنی، کشت دانه های روغنی و مدیریت صحیح در افزایش عملکرد، از اهمیت زیادی برخوردار است ( امام و ایلکایی، 1381 ). در این میان کلزا به عنوان یکی از مهمترین گیاهان روغنی در سطح جهان مطرح می باشد و اخیرا کشت و کار آن در کشور افزایش قابل توجهی داشته است. تراکم مطلوب بوته و آرایش کاشت بهینه از مهمترین فاکتور های به زراعی جهت رسیدن به حداکثر عملکرد در محصولات زراعی است. با اتخاذ چنین روشهایی در کنار استفاده از ارقام مناسب و سازگار با شرایط اقلیمی هر منطقه و نیز حد اکثر استفاده از منابع محیطی نظیرنور، آب و مواد غذایی می توان به عملکرد بیشتری دست یافت ( پزشک پور و همکاران ، 1379 ). میزان بذر و فاصله خطوط به عنوان فاکتور اصلی تراکم بوته در واحد سطح نقش به سزایی در عملکرد نهایی خواهند داشت. طبق گزارشهای ارائه شده توسط برخی پژوهشگران، افزایش تراکم بوته از طریق کاهش تعداد شاخه های فرعی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و وزن هزار دانه در هر بوته، باعث کاهش عملکرد دانه در تک بوته می شود، اما افزایش مطلوب تراکم منجر به جبران کاهش شاخه های فرعی و اجزای عملکرد در گیاه از طریق افزایش تعداد بوته خواهد شد. تحقیقات انجام شده نشان می دهد که با افزایش تراکم بوته ( بیش از تراکم مطلوب )، وزن خشک دانه در تک بوته روندی کاهشی دارد، زیرا افزایش تراکم باعث بسته شده کانوپی می شود، رقابت بین بوته ای زیاد شده و مواد غذایی قابل استفاده و توانایی گیاه جهت استفاده از شرایط محیطی ازجمله نور برای انجام فتوسنتز کاهش می یابد. در نتیجه گیاه با یک نوع تنش مواجه می شود و برای کاهش اثرات آن و ایجاد موازنه در فتوسنتز، تنفس و ذخیره مواد، بر سرعت پر شدن دانه می افزاید که این امر موجب کاهش تعداد دانه در غلاف، کوتاه شدن مدت زمان پر شدن دانه ها و در نتیجه کاهش وزن هزار دانه می گردد (امام، ی وایلکائی 1381). بیل جیلی و همکاران ( 2003 ) اعلام نمودند که ارقام مختلف در تراکم های کمتر عملکرد کمتری داشته اند ولی در تراکم های بیشتر علاوه بر عملکرد بالا در کاهش میزان علفهای هرز نیز موثر می باشند. 1 – 2 عنصر های غذایی کربن، هیدروژن، اکسیژن، نیتروژن، فسفر و گوگرد عناصری هستند که پروتئین ها و در نتیجه پروتوپلاسم از آنها ساخته می شوند, علاوه بر این شش عنصر چهارده عنصر دیگر هم هستند که برای رشد بعضی از گیاهان ضروری هستند: کلسیم، منیزیم، پتاسیم، آهن، منگنز، مولیبدن ، مس، بور، روی ، کلر، سدیم، کبالت ، وانادیم و سیلیسیم. بطور خلاصه بدین صورت می توان این مواد غذایی را تعریف و تقسیم نمود؛ 16 عنصر با توجه به منبع تامین: از منبع هواو آب: C –H –O از منبع خاک: الف ) عناصر غذایی پر مصرف ( عناصری که گیاه به مقدار زیاد به آنها نیاز دارد ) مانند: N – P –K – Ca –Mg – S ب ) عناصر غذایی کم مصرف ( عناصری که گیاه به مقدار کمتری به آنها نیاز دارد ) مانند: Zn – Cu – Fe – Mo – Cl – Bo – Mn چهار عنصری که در بعضی از مواقع باعث رشد بهتر گیاه می شوند: Na – Va – Si – Co که مابقی 72 عنصر دیگر غیر اساسی محسوب شده و بعضی از عناصر مثل: Pb – Hg – Al – Cd سمی می باشند. 1-2– 1 : تقسیم بندی عناصر غذایی الف ) عناصر غذایی اساسی: آنهایی هستند که حتی اگر یکی از آنها در دسترس گیاه نباشند رشد رویشی و یا زایشی گیاه کامل نمی شود. ب ) عناصر غذایی مفید و گاهی لازم: آنهایی هستند که عدم وجودشان در خاک رشد گیاه را ناقص نمی کند اما وجودشان در خاک سبب بهبود رشد گیاه می شوند. ج ) عناصر غذایی غیر اساسی: آنهایی هستند که وجودشان تاثیری بر رشد گیاه ندارد. 1-2-2 : رابطه درجه فراهمی عناصر با (pH) : در خاکهایی که درجه اسیدیته بالایی داشته باشند، درجه فراهمی نیتروژن توسط با کتریها نیترات سازی خوبی از خود نشان می دهند که این درجه فراهمی در مورد پتاسیم ، گوگرد ، کلسیم ، منیزیم و مولیبدن نیز صادق است . اما هرچه خاک قلیایی تر شود در اختیار گرفتن درجه فراهمی نیتروژن با مشکل مواجه می شود که در میان عناصر کم مصرف نظیر: آهن، منگنز، روی ، مس و بور به همین منوال می باشد. 1-3 عنصر آهن 1-3-1 نقش آهن در زندگی گیاه آهن در مقداری از دیاستازهای گیاهی نقش موثری ایفا می کند. تشکیل و فعالیت دیاستازهایی مانند پروکسی دازها و سیتوکورومها تحت تاثیر مقدار آهن می باشند. آهن یکی از عوامل موثر تشکیل کلروفیل محسوب می شود، به همین علت است که تشکیل کلروفیل گیاهانی که در معرض کمبود آهن قرار دارند به سختی انجام می شود. آهن به صورت Fe2+ توسط گیاه جذب می گردد، وظایف اصلی آهن را می توان در بدن جانوران و گیاهان به صورت زیر خلاصه نمود :
1-3-2 : منابع کودهای محتوی آهن: در حال حاضر می توان در کودهای سولفات آهن موجود در بازار که دارای 24% تا 20% آهن می باشند به صورت محلول پاشی در مزارع و یا چال کود در باغها استفاده کرد که در نباتات زراعی هنگام تهیه بستر بذر یا سایرکودهای اصلی قابل مصرف می باشند. مصرف کودهای آهن کلات دار با بنیان EDDHA نظیر سکوسترون آهن 138 مقرون به صرفه است ، این کودها حاوی 6% آهن کلاته بوده و همراه با آب آبیاری استفاده می شود. در محیطهای آهکی – قلیایی از محلول های متعدد دیگری استفاده می شود که در بین آنها می توان موارد زیر را نام برد: 1- اسید آمینو پولی کاربوکلسیک آهن یا APCA- Fe 2- DTPA ( اسید استیک در اتیلین تری آمین پنتا ) 3- E.D.D.H.A - Acid etyhlenediamine di – ohydroxy ohena cetique تحرک و تاثیر این موارد از نظر اهمیت قابلیت جذب آهن در pH=7 به ترتیب افزایش اهمیت به قرار زیر است: APCA > DTPA > HEEDTA > ECTA 1-3-3 : علائم کمبود آهن: علائم کمبود بیشتر در بافت جوان ظاهر می گردد، در مراحل اولیه با رنگ پریدگی شروع میشود و رگبرگ ها باقی می ماند با ادامه کمبود تمام برگ تحت تاثیر کمبود آن قرار می گیرند سپس رنگ برگ سفید شده و علائم سوختگی یا قهوه ای شدن به صورت لکه هایی درسراسر برگها ظاهر می گردد. جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |
