طراحی مجتمع تجاری-تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی با تاکید بر سازواره های طبیعی WORD
 چکیده معماری به عنوان یک حرفه علمی- هنری همواره پوشش دهنده بخشی از نیازهای زیستی انسان بوده است . بعد از مدرنیته و وارد شدن به عصر صنعتی در ایران ساختمان های عمومی به ویژه بازارها که در مقیاس شهری و ملی کاربرد داشته و مراکز پیوند عناصر شهری بوده و دارای جنبه های مختلف سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و هنری می باشند ، آنچنان که باید کیفیت لازم را نداشته اند و از ارتباط مناسبی با مخاطبان خود برخوردار نبوده اند . در واقع بناهایی ایجاد شده اند که دارای ارزش چندانی نیستند زیرا در فرایند طراحی و شکل گیری آنها از ابتدا تفکر معماری نگرش های تکنولوژیکی با نگاه خشک و بی روح معماری مدرن بر آنها مستولی گشته است که این ناشی از ضعف مبانی نظری معماری تکنولوژیک در ایران برای طراحی و ایجاد بناهای بزرگ مقیاس شهری است . از طرفی بناهای بزرگ مقیاس شهری و ملی الگوهای ساختمانی جامعه هستند ، از این رو باید دارای کیفیت معماری لازم باشند . برای برون رفت از این مشکل جامعه نیازمند الگوهای جدید و راستین در معماری است . بی شک تبیین مبانی نظری مناسب پیرامون این موضوع گام اول و راهبردی محسوب می شود . در این تحقیق که هدف آن طراحی مجتمع تجاری تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی است ، عقیده محقق بر حصول گونه ای معماری تکنولوژیک با بهره گیری از طبیعت است که نتایج بهتری را در معماری و در فضای شهری برای مخاطب بدنبال داشت . برای نیل به این مقصود رساله حاضر در قالب یک تحقیق علمی به روش توصیفی – تحلیلی بر پایه مطالعات اسنادی ، کتابخانه ای و مشاهدات عینی انجام گرفته است .در ابتدا کلیات تحقیق ، تعاریف ، روش ها و فرضیات تحقیق بیان شده است . پرسش اصلی در این تحقیق عبارت است از این که چگونه یک مجتمع تجاری می تواند باعث نشاط اجتماعی پایدار و سرزندگی در کاربران شود ؟برای پاسخ به این سوال تحقیق ، پیرامون طبیعت و فلسفه آن ، بازارهای قدیم ایران و طراحی و ساخت مجتمع های تجاری-تفریحی از نگاه اندیشمندان و صاحب نظران مطالعه و بررسی شد که بخشی از آن به رابطه طبیعت با معماری در ایران می پردازد . در این روند وجه آموزنده بودن طبیعت ، سازواره های طبیعی و خواص آنها به جهت کاربرد در معماری بازارها و مجتمع های تجاری و کم و کیف آنها به عنوان رویکرد تحقیق مورد مطالعه و بررسی انجام گرفت و در این راستا ، ارتباط متقابل انسان ، طبیعت ، معماری و تکنولوژی تحلیل شد . سپس در رابطه با بهره گیری از طبیعت بررسی هایی انجام شد که به طور کلی نتایج تحقیق نشان داد که شش روش بهره گیری از سازواره های طبیعی در معماری تکنولوژیک مجتمع های تجاری و کلا بناهای بزرگ مقیاس شهری می تواند کاربرد یابد که عبارتند از : روش فرمی ، ساختاری ، عملکردی ، فضایی ، مفهومی و تزئینی . با استفاده از این روش ها می توان به طراحی معماری پرداخت و گونه ای از معماری را حاصل نمود که هدف تحقیق را بر آورده نماید . کلید واژگان : معماری ، طبیعت ، معماری طبیعت گرا ، مجتمع تجاری ، مجتمع تجاری طبیعت گرا
فصل اول کلیات تحقیق 1-1-مقدمه : معماری در تمدن بشری هزاران سال است که جایگاه ویژه ای یافته و چنان با زندگی انسان در طول زمان در آمیخته است که بدون اغراق باید اذغان نمود که آدمی از بدو تولد تا مرگ از بودن و زیستن در جولانگاه معماری نتوانسته و نمی تواند رهایی یابد . معماران در طول تاریخ با تفکرات و اندیشه های خود تامین کننده تامین کننده ابتدایی ترین نیازهای انسان های ساده تا متجلی ساختن شکوه و عظمت پرآوازه ترین امپراطوری ها و نیایشگاه بی آلایش ترین انسان ها بوده اند که با محصول ذهن خود که از آن به معماری یاد می کنیم به آن جامه عمل پوشانده اند و در روند تغییرات زمانی و مکانی ، اقتصادی و سطوح مختلف اجتماعی ، تصاویری ماندگار و زیبا از خود بر جای نهاده است که بسیاری از آنها علی رغم تغییر نسل ها و سلیقه ها و تغییر شرایط حاکم هنوز استوارند و در بسیاری موارد شناسه نمادین شهری و مملکتی شده اند . بی شک از میان هزاران اثر معماری این نمونه های ماندگار واجد ارزش هایی بیش از برآوردن نیازهای اولیه انسان هستند . در واقع این آثار ضمن بر آوردن مساله زیست مخاطب خصیصه زیبایی و القای احساسی خوشایند در مخاطب را نیز از خویش بروز می دهند . در سده های اخیر که جوامع انسانی دچار تحولات علمی و فرهنگی شد صنعت و در نهایت تکنولوژی بصورت امروزی ظهور کرد تا این که معماری مدرن متولد شد ، معماری مدرن اساس آن بر تکنولوژی جدید استوار است رشد چشم گیر تکنولوژی و صنعت غرب در چند دهه اخیر باعث تحولات بزرگی در روند معماری بناها شد . انفکاک دو عامل سازه و معماری که از دستاوردهای آن است اگرچه دارای نکات مثبتی بود اما کاهش بازدهی بناها از بسیاری جهات شد . معماری ایران نیز که در گذشته بصورت یکپارچه عمل می نمومد به علت عدم وجود تئوری ها و مبانی نظری مناسب در دوران معاصر از این موضوع متاثر گشت . با توجه به تغییرات جدیدی که در جامعه ایران بعد از مدرنیته اتفاق افتاده است ساختار شهری در حوزه معماری نیازمند تغییراتی متناسب با آن است که باید در مقیاس بناهای عمومی و شهری جستجو نمود در بناهای عمومی در ایران که بازارها قلب تپنده آنهاست ضعف چشمگیری قابل مشاهده است و آن این که تناسبی در عملکرد ، نحوه ساخت و حضور این بناها در فضاهای شهری با نیازهای انسان به فراخور زمان قابل مشاهده نیست بنابراین به فراخور تحولات فرهنگی ، افزایش آگاهی ، رشد تکنولوژی و رشد نیازهای بشری جامعه نیازمند الگوهای جدید و راستین برای پیشرفت و افزایش بازدهی معماری است . معماری به عنوان حلقه اتصال انسان با طبیعت برای این که بتواند رسالت خود را به معنای کلمه ایفا نماید بایستی وجهی دوسویه داشته باشد برای نیل به این موضوع در دنیای پیچیده امروز معماران ناگزیر به درک روابط پیچیده و رویکردهای چند جانبه به علوم مختلف از قبیل زیست شناسی ، جغرافیا ، الکترونیک و مسائل فنی و تکنیکی وابسته هستند تا به اندیشه های مولد و جدید دست یابند . در این راستا باید اذغان داشت هر نوع توسعه یا پیشرفت در مهندسی جهت رسیدن به یک معماری مطلوب به کمک قوانین طبیعت امکان پذیر است (مارگولیوس ، 1383 : 6) از این رو به نظر می رسد رجوع به الگوهای طبیعی می تواند استراتژی مناسبی در جهت بازدهی معماری بر مبنای مثلث ویترویوس (زیبایی ، سودمندی ، پایداری) و مفاهیم جدیدتر انسانی در معماری باشد . آثاری از معماری در سال های اخیر ظهور نمودند که رویکرد طبیعت گرایانه داشته اند ، این آثار به دلیل بهره گیری از طبیعت ، گرایش و توجهات فطری انسان به طبیعت را مخاطب قرار داده اند . بسیاری از دانشمندان و حتی معماران بین المللی بر این موضوع اذغان دارند و زمینه های ارتباط انسان با طبیعت را در معماری از این طریق مهیا ساخته اند که منجر به ارتباط بیشتر انسان با معماری نیز شده است . در این رساله طراحی مجتمع تجاری- تفریحی با محور قرار دادن طبیعت ، ضمن طراحی مجتمع تجاری-تفریحی ، به رابطه انسان ، معماری و طبیعت می پردازیم تا طرح خود را برای تعامل انسان و معماری با طبیعت به عنوان بستر نظری تحقیق ، تبیین نماییم . سپس روش های بهره گیری از سازواره های طبیعی در معماری تکنولوژیک و ماندگاری را به عنوان یکی از پیامدهای این بهره گیری تبیین می نماییم تا در نهایت به طراحی مجتمع تجاری-تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی برسیم . 1-2-موضوع تحقیق موضوع تحقیق عبارت است از طراحی مجتمع تجاری-تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی با تاکید بر سازواره های طبیعی و پرداختن به نحوه انتقال الگوهای طبیعی به معماری که نهایتا در ارتقا کیفیت معماری نقش موثری دارد . معماری امروز در جامعه ما با چالش های فراوانی پیش روست . معماری به عنوان یک حرفه علمی-هنری همواره پوشش دهنده بخشی از نیازهای زیستی انسان است . یکی از چالش های پیش روی معماری امروز ما ، عدم سازگاری و هماهنگی آن با محیط و بستر طبیعی می باشد که منجر به افزایش مصرف انرژی های فسیلی و تجدید ناپذیر و آلودگی محیط زیست می شود و آنچنان که باید کیفیت لازم را نداشته و از ارتباط مناسبی با مخاطبان و کاربران خود برخوردار نیست . از طرفی بناهای بزرگ مقیاس شهری و ملی مثل مراکز تجاری الگوهای ساختمانی جامعه هستند ، از این رو بایستی معماری آنها دارای کیفیت لازم باشند . غنای معماری بازارها را شاید بتوان از طریق واژه ها و فضاهای گوناگونی که در آن ها وجود دارد ، توضیح داد . واژه های گوناگونی همانند تیمچه ، سراچه ، چهارسوق ، راسته و ... که هر کدام دلالت بر فضاها و مکان های خاص در درون بازار دارد و نشان از فعالیت های متنوعی است که در این گونه فضاها صورت می پذیرد . افزون بر آن فضاها و بناهای دیگری که در کنار بازار جای دارند همانند مدرسه ، مسجد ، حمام و ... سبب گردیده است که بازارها به مثابه قلب تپنده شهرهای تاریخی همچنان به حیات خود ادامه دهند و الهام بخش و سرمشق اغلب طراحان و معماران در طراحی مجتمع های تجاری و حتی بناهای غیر تجاری باشند. بدین منظور معماری بازارهای سنتی ایران می تواند الهام بخش و سرمشق اغلب طراحان و معماران در طراحی مراکز خرید و پاساژهای جدید و حتی بناهای غیر تجاری باشد . این الگوبرداری ها گاه بسیار سطحی و نازل صورت گرفته است ، که تنها به آراستگی ظاهری بسنده نموده و لباس سنتی را بر قامتی مدرن پوشانیده و تا مرحله باز آفرینی فضاها و خلق عناصر نمادین همانند چارسوق و راسته پیش رفته اند . اما آن چه در الگو پذیری از معماری بازارها کمتر بدان توجه شده است فضاهای اجتماعی موجود در بازارهاست که سبب گردیده است بازارها تنها مکانی برای خرید و رفع نیازهای روزمره نباشد و بسیاری از رویدادهای اجتماعی ، فرهنگی ، مذهبی و حتی سیاسی در فضاهای مختلف بازار صورت پذیرد . در این مرکز دست یابی به الگوهای فضایی جدید ، خلق اشکال و فرم های نو متناسب با خصوصیات اجتماعی و فرهنگی مراجعه کنندگان و روابط اجتماعی آنان مورد توجه قرار می گیرد . تغییر ماهیت فضاهای مراکز تجاری و پاساژها از کارکرد صرف تجاری به مراکز تجاری- تفریحی و ایجاد فضاهایی برای اوقات فراغت و تفریح در این گونه مراکز که باعث نشاط اجتماعی پایدار و سرزندگی در کاربران شود از جمله اهداف این تحقیق است . بدین منظور لازم است ضمن نگاه عمیق و درست به بازارهای سنتی ایران راهکارهایی در طراحی معماری مراکز تجاری اتخاذ شود که از جمله می توان به رویکرد طبیعت گرایی از جهات مختلف در آن پرداخت تا مرکز صرفاً تجاری تبدیل به فضایی مفرح و تفرجگاهی همراه با نشاط اجتماعی پایدار برای کاربران شود . 1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق آنچه در وهله اول به نظر می رسد این است که معماری امروز در زندگی انسان دارای چه جایگاهی است . پایه های نظری ، روند تولید و بهره برداری از آن امروزه چه هدفی را با چه کیفیتی دنبال می کند . در معماری معاصر ایران نیز گرایش های نظری و فکری مختلفی حول مساله معماری بخصوص در چند دهه اخیر ظهور کرده است ولی هر کدام به فراخور زمان و ماهیت کمی و کیفی آن ناتوان از پاسخگویی برآمده اند . در چند دهه گذشته رشد سریع صنعت باعث دگرگونی و شاید سردرگمی جریان معماری در کشور شده که ریشه در نبود مبانی نظری با استدلال محکم مبتنی بر نیاز امروز جامعه دارد . بنابراین ضرورت تبیین مبانی نظری در حوزه معماری تکنولوژیک از دو جهت اهمیت دارد 1- برای ساماندهی و هدایت بخشی از جریان معماری در جامعه 2-تعیین رویکرد به گرایش های طبیعی در معماری ایران . این دو موضوع سبب می شود معماری به نتایج معقول تری منجر شود . در همین زمینه جوان توراس می گوید : « معمار آینده با الهام گرفتن از طبیعت خواهد ساخت ، چون این روش از تمامی روش ها معقول تر ، با دوام تر و مقرون به صرفه تر است » . در این رساله تاکید بر نوعی معماری مبتنی بر سازواره های طبیعی است که مبنای نظری ، فلسفی آن در رساله تبیین و مبنای علمی آن نیز نحوه بهره گیری از طبیعت در معماری است که خود مزید بر علت است زیرا به نظر می رسد محصول نهایی با این گرایش فکری دارای کیفیت بهتر زیستی همراه با ماندگاری بیشتر در چرخ زمان خواهد بود . 1-4-پیشینه تحقیق موضوع این رساله متشکل از دو محدوده مطالعاتی است اولی مراکز تجاری-تفریحی ( بازار ) و دومی طبیعت که در طراحی معماری کاربرد خواهد یافت و انتظار می رود در اثر کنش با یکدیگر به یک مفهوم واحد به عنوان مبانی نظری طراحی مجتمع تجاری-تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی بیانجامد . بررسی ها نشان می دهد با توجه به اینکه مراکز تجاری ( بازارها ) در گذشته نقش مهمی را به لحاظ فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی در جامعه ایفا می کرده اند که هم اکنون نیز ادامه دارد ولی در دوران معاصر و در پی تحولات جدید در زندگی اجتماعی و همچنین افزایش جمعیت مراکز تجاری جدید بدون توجه به مسائل فرهنگی و ... موجودیت یافتند . این مراکز تجاری که بخشی از زندگی مردم در آن اتفاق می افتد فاقد کیفیت لازم هستند بنابراین ، این تحقیق از این جهت که می تواند راهگشای ارتقای کیفیت در مراکز تجاری جدید الحداث در کشور باشد و تقریباً نمونه آن در کشور وجود ندارد و نو بودن آن را تایید می کند . ایجاد فضای تجاری با رویکرد طبیعت گرا ، اگرچه ممکن است در کشورهای توسعه یافته تجربه شده باشد اما در جامعه در حال توسعه ما می تواند زمینه های مناسب فرهنگی اجتماعی را برای زندگی شهری با توجه به فرهنگ غنی معماری گذشته فراهم نماید و بسیاری از مفاهیم و ارزش های فرهنگی معماری گذشته احیا شود . 1-5-اهداف تحقیق هدف های کلی از این تحقیق عبارت است از :
1-5-1-انعکاس های خاص تحقیق این تحقیق به لحاظ علمی می تواند در طراحی معماری بناهای عمومی و بزرگ مقیاس شهری به ویژه مراکز تجاری تبلور یابد . 1-5-2-بهره وران تحقیق به لحاظ نظری این تحقیق می تواند در آموزش آکادمیک مورد توجه و استفاده دانشجویان معماری قرار گیرد و از لحاظ عملی در فرآیند طراحی پروژه های واقعی در سطح ملی در کشور توسط شرکت ها و سازمان ها و موسسات حرفه ای دست اندر کار صنعت معماری و ساختمان قرار گیرد و در سطوح بین اللملی نیز هم در حوزه آکادمیک و هم در حوزه عملی کاربرد یابد . بعضی از این سازمان عبارت است از : سازمان مسکن و شهرسازی ، وزارت علوم و تحقیقات و فناوری ، شهرداری ها ، مراکز تحقیقاتی در حوزه معماری و شهرسازی ، سرمایه گذاران بخش خصوصی و دولتی ، دفاتر تخصصی معماری ، شرکت های مهندسان مشاور و دانشجویان رشته های معماری ، عمران ، شهرسازی و طسراحی شهری استفاده نمایند .1-6- محدوده تحقیق ماهیت این تحقیق از نظر قلمرو در حیطه تئوری پیرامون واژگان کلیدی تحقیق قرار دارد و برای یافتن پاسخ سوالات و اثبات فرضیات به بررسی و جستجو می پردازد . در فصل دوم به تعریف و تاریخچه تجارت ، مطالعه و تحلیل بازار و عناصر آن پرداخته می شود . در فصل سوم مطالعه و تحلیل فلسفه طبیعت به عنوان رویکرد تحقیق و تعامل آن با انسان و معماری می پردازد در این بخش محدوده تحقیق در برگیرنده تئوری ها و آرای اندیشمندان غرب و شرق (فلاسفه و اندیشمندان اسلامی) و دیدگاه قرآن در رابطه با تسخیر و نحوه برخورد با طبیعت است . در فصل چهارم مطالعات بستر طرح مورد بررسی قرار می گیرد که عبارتند از : مطالعات اقلیمی ، فرهنگی ، تاریخی و جغرافیایی بستر طرح ، شناخت سایت تحلیل آن و آنالیز نقاط قوت و ضعف آن و در پایان بیان استاندارها و تبین برنامه فیزیکی طرح . در فصل پنجم مبانی نظری محقق که از فصول قبل نتیجه گیری شده که در قالب طراحی مجتمع تجاری تبلور می یابد و مدارک طرح از جمله سایت پلان ، پلان ها ، نماها و مقاطع ، پرسپکتیوها و دتایل های خاص ضمیمه رساله گردیده است . 1-7-چارچوب نظری تحقیق بی شک عواملی که در ارتقا معماری می توانند دارای نقشی موثر باشند بسیارند که شاید به طور کلی بتوان به دو بخش آن ها را تقسیم کرد اولی هر آن چه در حوزه تئوری اتفاق می افتد و دومی هر آن چه که در حوزه عملی و کارکردی و یا ساختاری امکان تحقق موضوع را می دهد و باید اذغان نمود که در شرایط امروزی جوامع بشری این دو در حوزه معماری در هم پیچیده و به هم مربوط اند و حصول مطلوب یکی بدون دیگری تقریباً امری ناممکن است . بنابراین به نظر می رسد جستجو و تدوین الگویی مناسب در حیطه تئوریک می تواند راه را برای تحقق حوزه عملی در معماری کشور هموار نماید . از این رو یکی از زمینه های تئوریک ، تحقیق پیرامون طبیعت و ارتباط آن با تکنولوژی در ایجاد معماری است که می تواند راهگشا باشد و حصول کیفیت در معماری را آن طور که لازمه زندگی انسان است و در این تحقیق مد نظر قرار دارد ، تسهیل کند . 1-8-سوالات تحقیق چگونه یک مجتمع تجاری می تواند باعث نشاط اجتماعی پایدار و سرزندگی در کاربران شود ؟ چگونه میتوان از معماری بازارهای سنتی ایران در طراحی معماری مراکز تجاری معاصر در جهت رویکرد تحقیق استفاده نمود؟ 1-9-فرضیات تحقیق ممکن است راههای مختلفی وجود داشته باشد که یکی از آنها می تواند رویکرد طبیعت گرایی در مجتمع تجاری باشد که به نظر می رسد این رویکرد موجب طراوت و نشاط اجتماعی در کاربران و مخاطبان شود .
1-10-متغیرهای تحقیق در این تحقیق تاکید بر نقش اصالت بهره گیری از طبیعت در آثار معماری معاصر جهان است . لازم به ذکر است به دلیل نقش طراحان در این زمینه ، خواص و ویژگی های سازواره های طبیعی که در معماری معاصر مورد توجه و استفاده قرار می گیرند به صورت موردی و بنیادی بررسی می شوند . عناصری از معماری که از سازواره های طبیعی اثر می پذیرند مانند پلان ، نما ، پوشش ، حجم ، سازه ، فضای معماری ، متغیرهای مستقل به شمار می آیند . متغیرهای وابسته نوع سازوارهای طبیعی و روش های بهره گیری از آن ها هستند که از متغیرهای مستقل برای بیان مفاهیم مختلف در معماری استفاده می کنند . جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |
