بررسی اشتراک آموزه های شرایع الهی از منظر قرآن

بررسی اشتراک آموزه های شرایع الهی از منظر قرآن

مقدمه

دینداری و پایبند بودن به مجموعه فرامین و دستورهای الهی در همیشه تاریخ برای بشریت مطرح بوده است. این موضوع از اهمیت ویژه‌ای حکایت داشته و دارد به گونه‌ای که قرآن کریم «اسلام» را یگانه دین مورد پذیرش خداوند متعال مطرح می‌کند و همه انسان‌ها را فراتر از حصار زمان و مکان مورد خطاب قرار می‌دهد و می‌فرماید:

{إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلاَمُ}

«در حقیقت دین نزد خداوند همان اسلام است.»

اسلام دینی است که تمامی پیامبران الهی به آن دعوت نموده‌اند و شعار اصلی آن تسلیم بودن در برابر خداوند یکتاست. با این وجود همه انبیاء معاصران خود را به عقاید و اعمالی دعوت می‌کردند که با مراجعه به قرآن کریم و روایات مأثوره از پیامبر| و اهل بیتش در می‌یابیم خطی واحد بر دعوت انبیاء حاکم بوده است به گونه‌ای که این وحدت و اشتراک در میان انبیاء الهی نه تنها در اصول کلی دین بلکه در فروعات آن هم به چشم می‌خورد.

نوشتار حاضر می‌کوشد تا به اندازه بضاعت خویش اشتراک شرایع الهی را از منظر قرآن بررسی کرده و گامی در جهت روشنایی افکار و مباحث طرح شده بردارد. این پژوهش در قالب سه فصل کلی بیان شده است: فصل اول با عنوان اصطلاحات و مفاهیم به مفهوم شناسی برخی از واژگان می‌پردازد و برخی از اصطلاحات و واژگان کلیدی مربوط به بحث که در فهم بیشتر مطالب نقش عمده‌ای دارد همچون دین، شریعت، اصول دین و فروع دین، تعریف و بررسی شده است. فصل دوم به تعداد شرایع الهی اختصاص یافته است که به دو بخش تقسیم می‌شود. در بخش اول درباره تعداد شرایع الهی بحث می‌کند و این که خداوند از آغاز بعثت پیامبران تا ختم نبوت آنان، چه تعداد شریعت را برای هدایت بشر تشریع کرده است و در بخش دوم اقوال عالمان اسلامی را درباره نسخ شرایع گذشته یا وحدت آن بیان می‌کند. فصل سوم به اشتراک شرایع الهی در اصول و فروع اختصاص یافته است که این فصل هم به دو بخش تقسیم شده است. در بخش اول دلایل وحدت و اشتراک آموزه‌های شرایع الهی بررسی شده است و در بخش دوم مصادیقی از این اشتراک و وحدت در میان شرایع الهی بیان گردیده است. امید است این سعی ناچیز برای اهل تحقیق سودمند باشد.

کلیات

1ـ2ـ بیان مسئله

دین الهی حاصل وحی خداوند بر پیامبران است که هست‌ها و نیست‌ها را به انسان در زمینة احکام، معارف و ابعاد عملی و نظری دین می‌آموزد تا آدمی را در حوزه باور و عمل با واقعیت‌های هستی آشنا سازد و از خرافه و عقاید و اعمال باطل مصون دارد.

همه شرایع الهی از آغاز پیدایش آن‌ها که شریعت آدم است تا پایان و ختم این شرایع که شریعت پیامبر اسلام می‌باشد علاوه بر این که در اصول دین یعنی توحید، نبوت و معاد اشتراک دارند در بسیاری از فروعات دین ـ به جز در موارد خاص ـ نیز وحدت و اشتراک داشته و محتوا و آموزه‌های آن‌ها همانند یکدیگر بوده است و همین امر باعث می‌شود تا پیروان شریعت اسلام، همان‌گونه که به احکام و قوانین شریعت خود عمل می‌کنند بتوانند به احکام و آموزه‌های شرایع گذشته که در قرآن و سنت اسلامی آمده نیز مراجعه کرده و آن‌ها را الگو و مبنای عمل خود قرار دهند.

این وحدت مضمون در آیات فراوانی از قرآن کریم و نیز روایات نبوی و اهل بیت^به صراحت بیان شده است. بنابراین ما بر آن شدیم تا اشتراکات آموزه‌های شرایع الهی را همراه با مبانی و ادله آن و نیز اشاره به برخی از مصادیق مشترک این شرایع از دیدگاه قرآن کریم و سنت اسلامی بررسی و تحلیل نماییم.

1ـ2ـ ضرورت و اهمیت تحقیق

بدون شک یادآوری مشترکات شرایع الهی و تاکید بر آن‌ها بسیار مهم و ارزش‌مند است و تبیین آن از ضرورت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا با درک کردن این معنا، از یک سو به تفاهم و اتحاد شرایع الهی می‌رسیم و این که جملگی آن‌ها در یک مسیر بودند و تنها دین بعدی کمال دین قبلی بوده و هیچ‌گونه تقابل و مغایرتی میان آن‌ها نبوده است. و از سوی دیگر تبیین این اشتراکات در اصول و فروعات دین ـ به جز در موارد خاص ـ سبب می‌شود تا پیروان شریعت اسلام در زمینه احکام و قوانین خویش، به احکام و آموزه‌های شرایع الهی گذشته که در قرآن و سنت اسلامی بدون تایید و انکار نقل و گزارش شده، نیز مراجعه کرده و آن‌ها را الگو و مبنای عمل خویش قرار دهند.

1ـ3ـ پیشینه تحقیق

نسبت به موضوع مورد بحث کاوش نسبتا زیادی انجام گرفت و متأسفانه کتاب یا هر گونه نگارشی مستقل پیرامون موضوع یافت نشد و در حد توان، به کتابخانه‌های متعددی مراجعه شد لکن جز مطالبی پراکنده پیرامون ادیان و کتب آسمانی منبع و تالیف دیگری دیده نشد. ناگفته نماند که پایان‌نامه‌هایی در سطح کارشناسی ارشد کار شده که تا حدودی با موضوع مورد نظر ما ارتباط داشتند، نظیر:

1ـ فطری بودن دین و مشترکات ادیان الهی در قرآن و حدیث. محقق سودابه آشوری، راهنما: آقای نقی‌پور، مشاور: آقای معارف، دانشکده اصول دین، تهران، 1383.

در این پایان نامه به فطری بودن دین اشاره شده و سپس گذری کوتاه به آیات مربوط به دعوت پیامبران الهی به اصول دین ذکر شده است.

2ـ مشترکات ادیان ابراهیمی از دیدگاه قرآن. محقق: اکبر فهیمی، راهنما: آیت الله معرفت، مشاور: آقای توفیقی، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، 1378.

در این پایان‌نامه مشترکات سه دین بزرگ الهی از منظر قرآن مورد پژوهش قرار گرفته است. نگارنده ابتدا به صورت گذرا آیین‌های زرتشت، بودا، مجوس و صابئین را معرفی کرده سپس در مورد اصل وجود خدا و تبیین جهان‌بینی عرضه شده از سوی انبیاء الهی بحث می‌کند و در آخر موارد اشتراک این ادیان را در عبادات و معاملات و احکام جزایی و کیفری آورده است.

1ـ4ـ سؤال اصلی

اشتراکات آموزه‌های شرایع الهی از منظر قرآن چیست؟

1ـ5ـ سؤالات فرعی

تعداد شرایع الهی چند تا است؟

آیا شرایع الهی علاوه بر اشتراک در اصول در فروع دین نیز با هم مشترک هستند؟

چه دلایلی بر اشتراک آموزه‌های شرایع الهی وجود دارد؟

فهرست مطالب

فهرست مطالب... ‌أ

مقدمه. 1

کلیات... 2

1ـ1ـ بیان مسئله. 2

1ـ2ـ ضرورت و اهمیت تحقیق.. 3

1ـ3ـ پیشینه تحقیق.. 4

1ـ4ـ سؤال اصلی.. 5

1ـ5ـ سؤالات فرعی.. 5

1ـ6ـ فرضیه. 5

1ـ7ـ پیش فرض.... 5

1ـ8ـ اهداف تحقیق.. 6

1ـ9ـ روش تحقیق.. 6

1ـ10ـ سازماندهی تحقیق.. 7

فصل اول:

اصطلاحات و مفاهیم.. 8

1-1- دین.. 9

1-2- شریعت... 12

1-3- ملت... 15

1-4- منهاج.. 17

1-5- اصول دین.. 18

1-6- فروع دین.. 19

فصل دوم: تعدد شرایع الهی و دیدگاه‌های عالمان در این‌باره. 21

بخش اول: تعداد شرایع الهی.. 22

2ـ1ـ1ـ شریعت حضرت نوح×.. 28

2ـ1ـ2ـ شریعت ابراهیم×.. 33

2ـ1ـ3ـ شریعت حضرت موسی×.. 37

2ـ1ـ4ـ شریعت حضرت عیسی×.. 42

2ـ1ـ5ـ شریعت حضرت محمد |.. 45

بخش دوم: اقوال عالمان درباره نسخ یا وحدت شرایع.. 52

فصل سوم: اشتراکات شرایع الهی در اصول و فروع.. 66

بخش اول: دلایل اشتراک آموزه‌های شرایع.. 67

3ـ1ـ1ـ دلائل وحدت شرایع الهی در اصول و فروع. 71

3ـ1ـ1ـ1ـ آیات قرآن.. 71

3ـ1ـ1ـ2ـ روایات.. 81

3ـ1ـ1ـ3ـ عقل:86

بخش دوم: مصادیق اشتراک شرایع الهی در اصول و فروع. 89

3ـ2ـ1ـ توحید. 90

3ـ2ـ2ـ نبوت.. 93

3ـ2ـ3ـ معاد. 95

3ـ2ـ4ـ نماز97

3ـ2ـ5ـ زکات.. 99

3ـ2ـ6ـ روزه101

3ـ2ـ7ـ حج.. 103

3ـ2ـ8ـ جهاد. 105

3ـ2ـ9ـ امر به معروف و نهی از منکر. 108

3ـ2ـ10ـ تحریم رباخواری و غصب اموال دیگران.. 111

3ـ2ـ11ـ ازدواج. 115

3ـ2ـ12ـ تهجد ونماز شب... 118

نتیجه.. 120

منابع و مأخذ.. 121

فارسی:121

عربی:123

دریافت فایل

---

جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید