بررسی اثرات بازگشتی ناشی از بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل در ایران با تأکید بر بخش حملونقل: رویکرد مدل تعادل عمومیقابل محاسبهWORD
 بررسی اثرات بازگشتی ناشی از بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل در ایران با تأکید بر بخش حملونقل: رویکرد مدل تعادل عمومیقابل محاسبهWORDمقدمه رسالهiii 1-3. سوالها، فرضیهها و اهداف تحقیق8 1-4. تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی11 بخش اول: چارچوب نظری اثرات بازگشتی 2-3. گونهشناسی اثرات بازگشتی35 2-4. پایههای تئوریک اثرات بازگشتی38 2-4-1. اثرات بازگشتی مستقیم برای مصرف‌کنندگان40 2-4-1-1. تشریح اثر بازگشتی مستقیم برای مصرف‌کنندگان42 2-4-1-2. تجزیه اثر بازگشتی مستقیم برای مصرف‌کنندگان45 2-4-2. اثرات بازگشتی غیرمستقیم برای مصرف‌کنندگان50 2-4-3. اثرات بازگشتی مستقیم برای تولیدکنندگان52 2-4-3-1. تشریح اثر بازگشتی مستقیم برای تولیدکنندگان53 2-4-3-2. تجزیه اثر بازگشتی برای تولیدکننده57 2-4-3-3. ارائه جایگزینی برای اثر بازگشتی مستقیم تولیدکننده60 2-4-4. بیان تئوری اثرات بازگشتی گستره اقتصاد62
بخش دوم: چارچوب نظری الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه و تبیین ساختار آن 2-2-1. مقدمهای بر تئوری تعادل عمومی71 2-2-2. چارچوب تحلیلی مربوط به تئوری تعادل عمومی73 2-3. طبقه‌بندی مدلهای تعادل عمومی قابل محاسبه83 2-4. ساختار ماتریس حسابداری اجتماعی و مدل تعادل عمومی قابل محاسبه90 2-4-1. ساختار ماتریس حسابداری ـ اجتماعی (SAM)91 2-4-1-1. حساب رشته فعالیتها93 2-4-1-4-2. حساب شرکتهای غیرمالی (صاحبان سرمایه)95 2-4-1-5. حساب پس‌انداز – سرمایه‌گذاری (انباشت سرمایه)96 2-4-2. تبیین ساختار طراحی مدل تعادل عمومی قابل محاسبه96 2-4-2-2. تبیین ساختار فعالیت‌های تولیدی98 2-4-2-4. تبیین ساختار کالاها و خدمات100 2-4-2-5. ساختار قیود (شرایط تسویه بازار یا قواعد بستن)103 2-4-2-5-1. قیود مربوط به بازار عوامل (بستن خرد)103 2-4-2-5-2. قیود مربوط به تراز دولت (بستن کلان)105 2-4-2-5-3. تراز دنیای خارج (بستن کلان)106 2-4-2-5-4. تعادل سرمایه‌گذاری و پس‌انداز (بستن کلان)107 2-4-3. تبیین معادلات مدل تعادل عمومی قابل محاسبه111 2-4-3-1. معادلات مربوط به بلوک تولید116 2-4-3-1-1. معادلات مربوط به لایه اول تولید117 2-4-3-1-2. معادلات مربوط به لایه دوم تولید118 2-4-3-1-3. معادلات مربوط به لایه سوم تولید119 2-4-3-2. معادلات مربوط به بلوک تجارت خارجی122 2-4-3-3. معادلات مربوط به نهادها (خانوار، شرکتها، دولت و دنیای خارج)126 2-4-3-4. معادله مربوط به بلوک سرمایه‌گذاری و شاخص قیمت129 2-4-3-5. بلوک مربوط به قیود130 2-5. نحوه اندازهگیری اثرات بازگشتی131
3-2. مطالعات تجربی: مدلسازی انرژی139 3-3. مطالعات تجربی: کارائی انرژی148 3-4. مطالعات تجربی: اثرات بازگشتی154 3-4-1. شواهدی برای اثرات بازگشتی مستقیم160 3-4-1-1-1. گرمایش محیط مسکونی164 3-4-1-1-2. سرمایش محیط مسکونی168 3-4-1-1-3. سایر مصارف نهایی خانگی169
فصل چهارم: شبیهسازی اثرات اقتصادی بهبود کارائی 4-3. ساختار مدل تعادل عمومی قابل محاسبه192 4-4. نحوه بستن مدلتعادل عمومی قابل محاسبه و نحوه انتخاب کششها195 4-4-1. نحوه بستن مدل تعادل عمومی قابل محاسبه تحقیق195 4-4-2. نحوه انتخاب کشش‌های مورد نیاز تحقیق196 4-5. شبیهسازی اثرات اقتصادی ناشی از بهبود کارائی و تحلیل نتایج201 4-5-1 شبیهسازی تاثیر شوک بهبود کارائی بر تقاضای بنزین و گازوئیل202 4-5-2. اثرات بازگشتی ناشی از شوک بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل205 4-5-3. شبیهسازی تاثیر شوک بهبود کارائی بر میزان تولید و سطح فعالیت بخش‌های اقتصادی208 4-5-4. شبیهسازی تاثیر شوک بهبود کارائی بر تولید ناخالص داخلی212 فصل پنجم: جمعبندی، نتیجه‌گیری و پیشنهادها
جدول1-1. فهرست رشته فعالیتها و کالاها و خدمات....... 23 جدول2-1. طبقه‌بندی اثرات بازگشتی.................... 41 جدول2-2. ساختار ماتریس حسابداری اجتماعی............ 94 جدول2-3. قیود عوامل تولید (بستن خرد)............... 107 جدول2-4. قیود دولت (بستن کلان)...................... 108 جدول2-5. قیود بخش خارجی (بستن کلان)................. 109 جدول2-6. قیود پس‌انداز-سرمایه‌گذاری (بستن کلان)....... 111 جدول2-7. انواع قواعد بستن (خرد و کلان) مدلهای تعادل عمومی قابل محاسبه............................................. 112 جدول2-8. نمادهای مربوط به پارامترهای مدل CGE....... 116 جدول2-9. نمادهای مربوط به متغیرهای مدل CGE......... 117 جدول2-10. معادلات مربوط به بلوک تولید............... 124 جدول2-11. معادلات مربوط به بلوک تجارت خارجی......... 128 جدول2-12. معادلات مربوط به بلوک نهادها.............. 132 جدول2-13. معادلات مربوط به بلوک سرمایه‌گذاری و شاخص قیمت 133 جدول2-14. معادلات مربوط به بلوک قیود................ 134 جدول3-1. مطالعات در مورد گرمایش محیط مسکونی........ 169 جدول3-2. برآوردهای بلندمدت از اثر بازگشتی مستقیم... 178 جدول4-1. ماتریس حسابداری اجتماعی تجمیع شده کلان سال 1385 188 جدول4-2. ساختار و عناصر تشکیلدهنده مدل تعادل عمومی قابل محاسبه................................................... 194 جدول4-3. قواعد بستن مدل تعادل عمومی قابل محاسبه.... 195 جدول4-4. کشش‌های مختلف مورد استفاده در تحقیق........ 200 جدول4-5. تغییرات تقاضای بنزین و گازوئیل ناشی از بهبود کارائی مصرف آنها............................................... 204 جدول4-6. اثرات بازگشتی ناشی از بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل................................................... 206 جدول4-7 سهم هزینه بنزین و گازوئیل در هر بخش از کل هزینههای واسطهای آن بخش............................................. 208 جدول4-8. درصد تغییرات سطح فعالیت رشته فعالیتها..... 213 جدول4-9. تحلیل حساسیت اثرات بازگشتی................ 215
شکل1-1. ساختار تولید فعالیت aام اقتصاد............. 24 شکل2-1. اثرات بازگشتی مربوط به مصرف‌کنندگان......... 34 شکل2-2. اثرات بازگشتی مربوط به تولیدکنندگان........ 34 شکل2-3. تبیین اثرات بازگشتی گستره اقتصاد........... 67 شکل2-4. چرخه درآمد – مخارج کل اقتصاد............... 79 شکل2-5. عناصر اصلی مدل تعادل عمومی قابل محاسبه..... 82 شکل2-6. طبقه‌بندی مدلهای تعادل عمومی قابل محاسبه.... 84 شکل2-7. قیمت‌ها در مدل تعادل عمومی قابل محاسبه...... 99 شکل2-8. ساختار تولید در مدل تعادل عمومی قابل محاسبه101 شکل2-9. جریان کالاهای بازاری........................ 103 شکل2-10. ساختار مربوط به بلوک تولید................ 119
نمودار2-1. تبادل بین مصرف کار مفید و مصرف سایر کالاها44 نمودار2-2. تغییر مصرف بدنبال بهبود کارائی انرژی.... 45 نمودار2-3. اثر جانشینی ناشی از کاهش در هزینه انرژی کار مفید 48 نمودار2-4. اثر درآمدی ناشی از کاهش در هزینه انرژی کار مفید 49 نمودار2-5. اثر درآمدی و کالای بد بودن کار مفید...... 50 نمودار2-6. تبادل بین نهاده‌ها در تولید یک کالا....... 55 نمودار2-7. تغییر اولیه در ترکیب نهاده و مقدار ستانده بدنبال بهبود کارائی انرژی....................................... 56 نمودار2-8. افزایش عرضه بدنبال بهبود کارائی انرژی... 57 نمودار2-9. تغییر در ترکیب نهاده و سطح محصول بدنبال بهبود کارائی انرژی (حداکثرسازی سود)............................. 58 نمودار2-10. اثر جانشینی برای تولیدکننده............ 59 نمودار2-11. اثر تولیدی برای تولیدکننده............. 59 نمودار2-12. اثر حداکثرسازی سود برای تولیدکننده..... 60 نمودار2-13. ارائه جایگزینی از اثر بازگشتی مستقیم تولیدکننده 62 نمودار2-14. اثر بازگشتی مستقیم نهایی تولیدکننده.... 62 نمودار3-1. (A) جانشینی ناشی از بهبود کارائی انرژی در مقابل (B) تغییر فنی ذخیرهساز انرژی........................... 154 چکیده رساله فرآورده‌های نفتی بنزین و گازوئیل اولاً دارای مصرف بالایی بوده و ثانیاً کارائی مصرف این فرآورده‌ها بهویژه در رشته فعالیت حملونقل پایین می‌باشد بنابراین بایستی تمهیدات و راهکارهای اساسی برای ارتقاء کارائی مصرف بنزین و گازوئیل در رشته فعالیت‌های مختلف بهخصوص حملونقل و زیربخشهای آن به قصد کنترل مصرف آنها اندیشیده شود. بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل توأم با دغدغهای بنام اثرات بازگشتی می‌باشد که در نتیجه بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل، کاهش اولیه در مصرف آنها تا اندازهای خنثی میشود. طبیعی است که بیتوجهی یا کمتوجهی به اثرات بازگشتی باعث ناکارآمدی برنامه‌ریزی‌های بهینهسازی مصرف بنزین و گازوئیل میشود. هدف تحقیق حاضر عبارت از بررسی وجود اثرات بازگشتی، اندازهگیری مقدار این اثرات، ارزیابی تغییرات در میزان تولید و سطح فعالیت رشته فعالیت‌های مختلف بویژه زیربخشهای حملونقل و تغییر تولید ناخالص داخلی در اثر بهبود 10 درصدی کارائی مصرف بنزین و گازوئیل می‌باشد. با توجه به اینکه بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل بر گستره اقتصاد تاثیرگذار است، برای نیل به اهداف تحقیق از مدل CGEاستفاده شده است. مدل CGEمبتنی بر SAM بوده و با استفاده از SAM1385 شبیهسازی شده است. نتایج اجرای مدل نشان میدهند که بدنبال بهبود 10 درصدی کارائی مصرف بنزین و گازوئیل، اثرات بازگشتی در فعالیت‌های مختلف وجود دارد بطوریکه در مورد بنزین، فعالیت"حملونقل جادهای" با 01/27 درصد دارای بیشترین اثرات بازگشتی و فعالیت "پالایشگاهی" با 5/4 درصد دارای کمترین اثرات بازگشتی هستند. در مورد گازوئیل نیز فعالیت "حملونقل جادهای" با 25 درصد دارای بیشترین اثرات بازگشتی و فعالیت "پالایشگاهی" با 9/5 درصد دارای کمترین اثرات بازگشتی هستند. اثرات بازگشتی مربوط به بنزین (ناشی از بهبود 10 درصدی کارائی) برای زیربخشهای حملونقل شامل حملونقل جادهای، هوایی، آبی و ریلی به ترتیب برابر با 01/27، 14، 01/8 و 004/6 درصد بوده است. اثرات بازگشتی مربوط به گازوئیل نیز برای زیربخشهای حملونقل شامل حملونقل جادهای، ریلی، آبی و هوایی به ترتیب برابر با 25، 5/11، 5/9 و 001/7 درصد بوده است. بدنبال بهبود 10 درصدی کارائی مصرف بنزین و گازوئیل، تقاضای بنزین بطور متوسط 6/7 درصد و تقاضای گازوئیل بطور متوسط 9/7 درصد کاهش مییابد. راجع‌به تغییرات در میزان تولید و سطح فعالیت بخش‌های مختلف، بیشترین تغییرات مثبت مربوط به فعالیت "حملونقل ریلی" با 347/6 درصد و بیشترین تغییرات منفی مربوط به فعالیت "حملونقل هوایی" با 803/3- درصد بوده است. تولید ناخالص داخلی نیز بدنبال شوک کارائی، 02/0 درصد افزایش مییابد.
طبقه‌بندی JEL:C68، Q41، Q43وD61 واژههای کلیدی: مدل تعادل عمومی قابل محاسبه، اثرات بازگشتی، کارائی، فعالیت حملونقل، بنزین، گازوئیل مقدمه رسالهامروزه در اقتصاد جهان، انرژی یکی از مهمترین عواملی است که بر اقتصاد کشورهای مختلف تاثیرگذار می‌باشد. در این بین فرآورده‌های نفتی بهخصوص بنزین و گازوئیل دارای نقش بسیار حائز اهمیتی هستند بطوریکه کاربرد اصلی این فرآورده‌های نفتی در رشته فعالیت حملونقل می‌باشد. واضح است که رشته فعالیت حملونقل حلقه واسطه بین سمت عرضه اقتصاد از یکسو و سمت تقاضای اقتصاد از سوی دیگر (به عبارت دیگر حلقه وصل تولید – تولید و حلقه وصل تولید - مصرف) بوده و بنابراین فرآورده‌های نفتی بنزین و گازوئیل دارای نقش بسیار مهمی در رشد اقتصادی کشورهای دنیا میباشند. حملونقل در هر چهار شیوه حملونقل هوایی، دریایی، جادهای و ریلی بهعنوان حلقه واسطه عرضه و تقاضا در اقتصاد بسیار بااهمیت بوده و در زنجیره ارزش افزوده از اهمیت بسیاری برخوردار است. با تأمل بر آمار مشخص میشود که مصرف بنزین و گازوئیل در ایران نسبت به متوسط جهانی بیشتر بوده و در عین حال کارائی مصرف آنها نیز در ایران پایین می‌باشد به عبارت دیگر مصرف بالای بنزین و گازوئیل توام با مصرف ناکارآمد آنها است بنابراین ضروری است تا راهکارهای جدی در بخش مصرفی این فرآورده‌ها بکار گرفته شود. این راهکارها باید به نحوی باشند تا منجر به بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل شود. یکی از راه‌کارهایی که می‌توان برای کاهش مصرف بنزین و گازوئیل و در عین حال کارآمد کردن مصرف آنها مورد استفاده قرار گیرد عبارت از بهبود کارائی مصرف این دو فرآورده نفتی است. تمرکز بر مساله بهبود کارائی مصرف فرآورده‌های نفتی، دغدغه و نگرانی جدیدی بنام اثرات بازگشتی و اثرات معکوس را به همراه دارد. در اثرات بازگشتی، تاثیر بازده انتظاری ناشی از بهبود کارائی انرژی روی شدت انرژی، در نتیجه عکسالعمل سیستمهای اقتصادی کاهش مییابد. حالت شدیدتر اثرات بازگشتی که افزایش واقعی در تقاضای انرژی است نیز اثرات معکوس نام دارد. چگونگی ایجاد اثرات بازگشتی بهاین شکل است که بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل، باعث تغییر در قیمت موثر یا ضمنی آنها شده، لذا تغییر در قیمت موثر نیز انگیزه تغییرات در روند مصرف این فرآورده‌ها را فراهم میکند. اهمیت بحث در مورد اثرات بازگشتی و حتی اثرات معکوس این است که وجود این اثرات باعث تحت تاثیر قرار گرفتن فواید ناشی از بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل شده و چه بسا اثربخشیِ سیاستِ بهبود کارائی تحت تاثیر قرار گیرد. با توجه به مصرف بالا و پایین بودن کارائی مصرف بنزین و گازوئیل در اقتصاد ایران، هدف اصلی تحقیق حاضرعبارت از بررسی اثرات بازگشتی ناشی از بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل در فعالیت‌های مختلف مصرف‌کننده این فرآورده‌ها در اقتصاد ایران و اندازهگیری مقدار اثرات بازگشتی است. برای نیل به هدف اصلی تحقیق و دیگر اهداف تحقیق از مدل تعادل عمومیقابل محاسبه (CGE) استفاده میشود. از دیگر اهداف تحقیق می‌توان به بررسی اثرات بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل بر میزان تولید و سطح فعالیت بخش‌های مختلف بویژه حملونقل (میزان تولید و سطح فعالیت زیربخشهای این بخش شامل حملونقل ریلی، جادهای، هوایی و آبی)، تولید ناخالص داخلی و تقاضای بنزین و گازوئیل اشاره کرد. با توجه به اینکه از مدل تعادل عمومی قابل محاسبه مبتنی بر ماتریس حسابداری اجتماعی برای ارزیابی اثرات ناشی از بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل استفاده شده است لذا ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1385 که در آن بر بخش حملونقل تأکید شده است، به عنوان پایه آماری مورد استفاده می‌باشد. مبنای این ماتریس جدول داده ستانده سال 1384 بانک مرکزی است این ماتریس در قالب ماتریسهای ساخت و جذب تهیه شده و از 28 گروه کالایی و 26 رشته فعالیت تشکیل شده است. جهت کپی مطلب از ctrl+A استفاده نمایید نماید |
